امید حیدرپور - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم باغبانی گیاهان دارویی دانشگاه تربیت مدرس تهران
احمد استاجی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم باغبانی گیاهان دارویی دانشگاه تربیت مدرس تهران
محمد کاظم سوری - استادیار گروه علوم باغبانی دانشگاه تربیت مدرس تهران
رضا امیدبیگی - استاد فقید گروه علوم باغبانی دانشگاه تربیت مدرس تهران

در بهره برداری از گیاهان دارویی دانستن فنولوژی و مراحل مختلف حیات ضروری است زیرا ترکیبات موثره گیاهان از نظر کمی و کیفی در طول دوره رشد دچار تغییر و تحول می گردند انجدان رومی با نام علمی (levisticum officinale Koch.) گیاهی چند ساله از تیره چتریان (Apiaceae) بوده که در بسیاری از کشورهای دنیا به منظور خاصیت دارویی آن کشت و کار می شود. مواد موثره این گیاه به عنوان ماده ای مدر و تمیز کننده کلیه ها و در صنایع داروسازی از عصاره الکلی آن برای معالجه بیماری سنگ کلیه و مجاری ادرار استفاده می شود . به دلیل اهمیت این گیاه در صنایع داروسازی ، غذایی و آرایشی و بهداستی تحقیقی بر فنولوژی و عملکرد اسانس گیاه سه ساله انجدان رومی در منطقه زردبند تهران انجام گرفت . بذرهای این گیاه در پاییز 86 کشت شدند و سپس کلیه مراحل فنولوژی گیاه شامل جوانه زنی (اواخر اسفند) ، چهار برگی (اواخر فروردین) ، ساقه دهی (اواسط اردیبهشت)، ظهور ساقه گلدهنده (اوایل خرداد)، گلدهی (اواخر خرداد) ، رسیدن بذر (اواخر تیر) و جمع آوری بذر (اوایل مرداد) یادداشت شدند . اندام های مختلف انجدان رومی از قبیل پیکر رویشی، گل ، میوه واکسی، میوه رسیده و ریشه در زمان های مشخص برداشت شدند و سپس پس از خشک کردن ، اسانس آنها به روش تقطیر با آب استخراج شد. بازده اسانس (w/w نسبت به وزن خشک) برای پیکر رویشی 0/3 درصد، برای گل 0/61 درصد، برای میوه واکسی 1/83 درصد، برای میوه رسیده 2/8 درصد و برای ریشه 0/55 درصد بود . نتایج نشان داد که میوه رسیده و پیکر رویشی به ترتیب بیشترین و کمترین بازده اسانس را دارند. همچنین نتایج نشان داد که انجدان رومی سازگاری خوبی با منطقه مورد مطالعه دارد و با علم به نتایج فوق و برنامه ریزی مناسب می توان گامی موثر در افزایش مواد موثره این گیاه ارزشمند برداشت.

گیاهان دارویی، فنولوژی، انجدان رومی، اسانس، زردبند