مصطفی علی نقی زاده - عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور واحد حاجی آباد هرمزگان
روح اله حسن زاده - عضو هیئت علمی و سرپرست دانشگاه پیام نور واحد حاجی آباد هرمزگان
محمد عظیمی گندمانی - عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور واحد گندمان چهارمحال و بختیاری
محمد حسن فلاح - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه یاسوج

آب یکی از مهمرین عوامل محیطی است که تاثیر عمده ای بر رشد و نمو و مواد موثره گیاهان دارویی دارد جنس Satureja با نام فارسی مرزه در ایران 15 گونه گیاه علفی یکساله و چند ساله دارد که 9 تا از آنها انحصاری هستند. به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر اسانس و ترکیبات اسانس مرزه، آزمایشی در شرایط کنترل شده گلخانه در قالب بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار در سال 1389 انجام شد. سطوح مختلف تنش خشکی شامل شرایط 100% ظرفیت مزرعه ای (شاهد) ، 70% ظرفیت مزرعه ای (تنش متوسط) ، 50% ظرفیت مزرعه ای (تنش شدید) بود. نتایج تجزیه آماری نشان داد که تنش خشکی اثر معنی داری بر اسانس و عملکرد اسانس داشت به طوریکه با افزایش تنش خشکی درصد اسانس از 1/7 درصد در سطح شاهد به 1/9 درصد در سطح تنش شدید افزایش یافت. همچنین در این پژوهش ترکیبات تشکیل دهنده اسانس با استفاده از کروماتوگرافی گازی تجزیه ای (Analytical GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) و محاسبه اندیس های بازداری، مورد شناسایی قرار گرفت. نتایج نشان داد در اسانس مورد بررسی تعداد 21 ترکیب شناسایی شد که در این میان Carvacrol (44/9 درصد)، Gama- Terpinen (36/9 درصد)، O-Cymene (6/47 درصد) و beta- Myrcene (2/27 درصد) ترکیب های عمده بودند به طوریکه با افزایش تنش خشکی میزان کلیه ترکیبات شناسایی شده به جز ترکیب فنلی کارواکرول افزایش یافت.

گیاه دارویی مرزه، تنش خشکی، اسانس، ترکیبات اسانس