مرجان قاضی زاهدی - کارشناس ارشد رشته زیست شناسی گیاهی گرایش فیزیولوژی گیاهی
وحید نیکنام - دانشیار رشته زیست شناسی گیاهی گرایش فیزیولوژی گیاهی
حسن ابراهیم زاده - دانشکده زیست شناسی پردیس علوم دانشگاه تهران

ساپوژنین های استروئیدی (دیوزژنین، تیگوژنین و...) و استرول های گیاهی (فیتواسترولها) گروهی از متابولیت های ثانوی مهم و مفید هستند که به طور گسترده توزیع شده اند و برای استفاده در صنعت داروهای استروئیدی از قبیل انواع قرص های هورمونی و ضد بارداری و ... حائز اهمیت می باشند لذا یکی از مهمترین منابع این داروها گیاهان هستند و شنبلیله (Trigonella) در این میان غنی از این ترکیبات می باشند متداولترین استرولها سیتواسترول، کامپسترول و استیگما استرول هستند که دارای توانایی کاهش کلسترول پلاسمایی و کلسترول LDL هسند در تحقیق حاضر محتوای ساپوژنین های استروئیدی کل در بذر ، قطعات دانه رست و کشت بافت آنها مورد بررسی قرار گرفت و محتوای فیتواسترول ها در کالوس های حاصل از کشت بافت تعیین گردید بذرها پس از سترون سازی به محیط کشت منتقل شدند. کشت در شیشه کالوس های حاصل از قطعات جداکشت لپه، زیرلپه و ریشه چه (از دانه رست های 10 روزه) در چهار گونه از شنبلیله های ایران( T .aphanoneura VT. tehranica VT. elliptica (هر سه گونه بومی ایران) و T. foenum-graecum) صورت گرفت. محتوای دیوزژنین و ساپوژنین های استروئیدی با استفاده از اسپکتروفتومتر در 435 نانومتر بدست امد استرول های گیاهی مذکور به طور کمی و کیفی پس از مشتق سازی و بوسیله کروماتوگرافی گاز - مایع با ستون کاپیلاری تعیین گردیدند با بررسی نتایج مشخص شد که محتوی ساپوژنین ها به رتیب در لپه بیشتر از زیرلپه و ریشه چه می باشد همچنین محتوای استرول ها بسیار بیشتر از محتوای ساپوژنینی می باشد و گونه های بومی از این لحاظ غنی تر می باشند به طوریکه مقدار استیگمااسترول در کشت بافت T. aphanoneura بیشتر از سایر گونه ها بوده است.

ا Trigonella، ساپوژنین، استرول، جداکشت، کشت بافت