مژگان صلواتی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان
علیرضا صمدی صوفی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

مجموعه افیولیتی جنوب دریای خزر یک قطعه باقیمانده از لیتوسفر اقیانوسی کرتاسه پایانی در شمال ایران است. سنگهای مجموعه توالی نسبتاً کاملی است که از پایین به بالا به ترتیب کومولاهای اولترامافیک، گابروهای لایهای، گابروهای ایزوتروپ، مجموعههای دایکی وگدازههای آتشفشانی را شامل میشود که توسط آهکهای پلاژیک کرتاسه پایانی(کامپانین- مائستریشتین) پوشیده شدهاند. سنگهای کومولای اولترامافیک اساساً شامل دونیت، ورلیت، الیوینکلینوپیروکسنیت وکلینوپیروکسنیت میباشند. مطالعات پتروگرافی نشان میدهد که ترتیب تبلوری در کومولاهای اولترامافیک عبارتست از: الیوین(کمی به صورت محبوس در کلینوپیروکسن باMg# بالا)+کلینوپیروکسن (کومولوس باMg#بالا)+الیوین(اینترکومولوس باMg# پایین). شیمی کانیها درسنگهای کومولای اولترامافیکمغایر با تفریق بلوری از یک ماگمای بازالتی در پشته میان اقیانوسی در فشار پایین است. حضور کلینوپیروکسنهای باMg# - بالا 81 ) به عنوان اولین فاز تفریقی، ترکیب یکنواخت کلینوپیروکسنها، نبود منطقهبندی در این کانیها و نبود پلاژیوکلاز در این سنگها معرف تفریق بلوری در فشارهای متوسط تا بالا از یک مذاب بازالتی اولیه است. ترکیب کلینوپیروکسنها مبین تشکیل سنگهای اولترامافیک افیولیت جنوب دریای خزر از یک ماگمای بازالتی در یک محیط سوپراسابداکشن یا محیط قوس است.