اشرف مکوندی - کارشناس مسئول منابع قرضه، سازمان آب و برق خوزستان
فریده عظیمی - عضو هئیت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز

شناخت خاک برای ساخت سازه های بتنی بسیار پر اهمیت است، تخریبی که خاک میتواند برای کانالهای آبیاری و ساز ه های بتنی ایجاد کند، بسیار گسترده و خوشبختانه قابل پیشگیری میباشد. غافل شدن از دانه بندی خاکها، بی توجهی به جهت حرکت آبهای زیر زمینی، بررسی نکردن دقیق ساختمان خاکها، در نظر نگرفتن لایه های مختلف خاک در کنار یکدیگر و نشناختن عملکرد هر لایه از عوامل تخریب تدریجی کانا ل ها ی آبی اری و سازه های مروطه م ی باشد. اختلاط غلط و سلیقه ای خاکها جهت استفاده در برم کانال، بکار گیری غلط شفته آهک در موارد مورد نیاز، در نظر نگرفتن مواد آلی م وجود در خاکها، عدم اطلاع از چگونگی قرار گرفتن بتن بر روی خاکهای مختلف را م ی توان از جمله سا یر عوامل مهم برشمرد. ایجاد تراک مهای یکنواخت خاکری ز ها در کل مسیر کانالهای آبیاری بدون توجه به وضعیت شیب وخاک منطقه ، بی توجهی نها یتا" به خاکهای موجود درمصالح شن وماسه،ایجاد درز انبساط بدون توجه به مکان ماکزیمم تنش خاک از جمله این عواملند. طبق تجربه بدست آمده هر جا که لایه های طبیعی خاک متنوع تر باشد و حداقل یکی از آن لای ه ها از رس تشکیل شده باشد، پوش شهای واقع شده در آن محدوده در خطر ترکهای عمیق و شکستن قرار می گیرد . طبق نتایج بدست آمده , درصورت وجود ماسه ناپایدار دربسترکانالهای پوشش شده آبیاری، نفوذ آب به پشت پوشش موجب شسته شدن ذرات و ایجاد حفرات کوچک درپشت قطعات پوشش می گردد که این امردرنهایت موجب ایجاد ترکهای عموماً قطری ویا جابجائی و اختلاف سطح بین قطعات می گردد. بطورکلی خاکهای مشکل آفرین بنابرماهیت رفتاری ومشخصات فنی خود، ممکن است طی مراحل ساخت یا درحین دوران بهره برداری ازسازه های آبی بویژه کانالهای آبیاری مسائل ومشکلات عدیده ای را ایجادنمایند, ممکن است هر یک از آنها بصورت موضعی یا کلی باعث شکست یا تخریب سازه شده وموجب خسارات مالی فراوان گردد . درمقاله موجود به بررسی عوارض وعلل تخریب پوشش بتنی کانالهای آبیاری درخوزستان که عارضه اصلی دراین تخریبها وجود خاکهای نامتعارف و مشکل آفرین بوده ا شاره می گردد. آزمایشهای تفصیلی به روش مستقیم پین هول ونیزآزمایشهای غیرمستقیم حدود اتربرگ و منحنی دانه بندی وهیدرومترمضاعف , واگرائی خاک را دربخشهائی ازمنابع حوضه و بسترطبیعی کانال هندیجان به اثبات رساند.

بتن, پوشش, کانالهای آبیاری، نامتعارف