مرجان انصاری دزفولی - دانشجوی کارشناسی ارشد خاکشناسی واحد علوم و تحقیقات اهواز
مصطفی چرم - عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز

آب در کلیه فعالیتهای زیست محیطی انسان و کنترل فرآیندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی محیط نقش بسزایی را ایفا می کند رودخانه کارون به عنوان یکی از بزرگترین رودخانه های ایران و شریان حیاتی استان خوزستان در کناره های خود اراضی مزروعی و زراعی متعددی را جای داده است و سالانه آلاینده های مختلف فیزیکی شیمیایی و زیستی وارد این رودخانه می شوند . رسوبات رودخانه ها می توانند محل مناسبی جهت ذخیره سازی مواد آلوده کننده حاصل از تخلیه فاضلابهای شهری و صنعتی باشند . در اثر تجمع عناصر آلاینده فلزی در این رسوبات خطر آلودگی آب اتفاق می افتد، چرا که تحت شرایط خاص فیزیکی و شیمیایی مواد آلوده دفن شده در این رسوبات آزاد گشته و وارد فاز محلول می گردند . رسوبات کارون به دلیل ماهیت رسی و داشتن بار الکتریکی زیاد و همچنین ظرفیت تبادل کاتیونی بالا قدرت زیادی در جذب عناصر آلاینده حاصل از زه آبهای وارد شده به رودخانه را دارا است . روند رو به افزایش رسوبگذاری، افزایش واحدهای صنعتی و کشت و صنعتها، افزایش جمعیت و بالطبع زیادتر شدن پسابهای صنعتی،شهری و کشاورزی و در نتیجه آلوده تر شدن این رسوبات پتانسیل آلودگی کارون را بالا برده و خطر مسمومیتهای ناشی از غلظت بیش از حد عناصر آلاینده رو به فزونی می نهد . در این مطالعه ابتداء محدوده مورد مطالعه و ایستگاههای هیدرولوژی موجود در این بازه شناسایی و 5 ایستگاه در بازه بالا دست، میانی و پایین دست رودخانه کارون بزرگ جهت نمونه برداری تعیین گردید . سپس نمونه برداری از آب و رسوبات کف بستر تا عمق 50 سانتی متری صورت گرفت و غلظت عناصر سنگین ( سرب، کادمیم، کبالت، کروم و نیکل ) اندازه گیری گردید . از نتایج بدست آمده جهت بررسی چگونگی پراکنش آلاینده های موجود در اعماق و ایستگاههای مختلف استفاده شد . همچنین نتایج ایستگاههای مختلف توسط آزمون آماری LSD تجزیه آماری شد . میزان عناصر اندازه گیری شده در رسوبات در مقایسه با آب در مقایسه با آب غلظتهای بسیار بالاتری از فلزات سنگین را در خود ذخیره کرده اند و تجزیه آماری تغییرات معنی داری را برای غلظت این آلاینده ها در ایستگاههای مختلف نشان می دهد .

رودخانه، کارون، رسوبات، عناصر سنگین