سحر فاضلی - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
علی ابطحی - استاد بخش علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
Rosa M. Poch - استاد بخش علوم خاک دانشگاه LLEIDA اسپانیا

از آنجایی که خاک یکی از مهمترین زیر بنای تمدن هر کشوری به شمار میرود،لذا برای موفقیت هر چه بیشتر در پروژه های عمرانی و آبادانی کشور لازم و ضروری است که منابع خاکی به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند . حدود 4,2 کیلومتر مربع از خاک های ایران گچی هستند . عوامل متعددی از جمله حاصلخیزی کم،سله های عمودی ،شوری ،شکل گیری گودالها و تخریب سیستم های زهکشی و ساختمان های هیدرولیکی باعث شده که این خاک ها بیشتر مورد توجه خاکشناسان قرار گیرند . مورفولوژی و میکرومورفولوژی خاک های منطقه جویم لارستان واقع در جنوب شرقی استان فارس مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت . با توجه به نتایج آزمایشات فیزیکو شیمیایی این خاکها مشاهده می شود که خاک های این اراضی در برخی از نقاط به شدت گچی هستند . مشاهدات میکروسکوپی نیز این نتایج را تایید کرده و دیده شده که پدوفیچر غالب این خاک ها پدوفیچر های گچی بوده که شامل انواع پرشدگی های نرم و سخت ،کوتینگ ،نودولهای تیپیک و پدیده دوقلویی کریستال های گچی هستند . مقدار گچ در طول پروفیل های گچی از سطح به عمق افزایش می یابد . مقدار، مورفولوژی و اندازه این بلور ها تابع فرآیند های پدوژنیکی هستند . منبع اصلی حضور گچ در این خاکها به احتمال زیاد انتقال این ماده از رسوبات گچی سازند های آغاجاری و رازک توسط آب های جاری بوده است . در خاک های تکامل یافته شکل غالب گچ بلور های عدسی شکل ) ) Idiotopic بوده در حالی که در خاک های کمتر تکامل یا فته عمدتا میکرو بلورهای نسبتا دایره ای و یا شبه شش ضلعی ) ) Hipidiotopic, Xenotopic مشاهده شده است . حضور محلول های اشباع و میزان انرژی آزاد موجود در حفره های خاک به عنوان عامل مهمی در تشکیل و تبلور بلور ها نقش دارند . خاک های گچی به دلیل کمبود نیروی چسبندگی معمولا دارای خاکدانه های ضعیفی بوده و ساختمانی ناپایدار دارند . لذا خطر بروز فرسایش و همچنین نشت و یا فروریزی بناهای هیدرولیکی مانند کانال های آبیاری و یا هر نوع ساختمان و لوله گذاری در آنها زیاد است . به همین جهت پیش از هر گونه عملیات ساخت و ساز و یا احداث سیستمهای زهکشی بایستی راهکار هایی جهت افزایش پایداری ساختمان و خاکدانه ها اندیشیده شود .

مورفولوژی، خاک های گچی، میکرومورفولوژی