هادی قربانی - استادیار گروه آب و خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود
محمد اکبری شمسی خان - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی دانشگاه صنعتی شاهرو

زئولیت ها، آلومینوسیلیکات های معدنی کریستالی و هیدراته فلزات قلیایی و قلیایی خاکی با شبکه سه بعدی هستند و به دو گروه عمده تقسیم می شوند، طبیعی مانند کلینوپتیلولیت، آنالسیم، لامومتایت، فیلیپسیت، موردنیت و مصنوعی یا سنتزی ، مانند . W,ZSM-5,Zeolon,F,Gamma بطور کلی سه ع واملی نظیرساختمان، بافت، ترکیب شیمیایی و نیز ارزش اقتصادی زئولیت های طبیعی و فرمهای اصلاح شده ، آنها را منابع بالقوهای در زمینه - های گوناگون ساخته است که از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد : استفاده به عنوان کاتالی ست در صنایع نفت و پتروشیمی، صنایع آتش نشانی، صنایع کشاورزی به عنوان حاصلخیز کننده و افزاینده رطوبت خاک، پاکسازی فاضلابهای شهری، صنعتی و هسته ای از آلاینده های مضری نظیر فلزات سنگین و سمی، جذب و واجذب گازها و نظایر آن . تولید کنندگان مهم زئولیت، کشورهای چین ، کوبا، ژاپن، آمریکا و مجارستان میباشند که در مجموع بیش از 3 میلیون تن از تولید زئولیت دنیا را به خود اختصاص می دهند . در ایران نیز ذخایر زئولیت در مناطقی نظیر میانه، طالقان، جنوب شرق سمنان، رودهن، راین کرمان و برخی دیگر مناطق پراکنده شده است . در این مقاله سعی شده است پتانسیل زئولیت های ایران از جمله سمنان از نقطه نظرهای مختلف بخصوص استفاده در کشاورزی و محیط زیست مورد بر رسی قرار گیرد . زئولیتها با داشتن ظرفیت های فوق العاده در جذب آب و برخی عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان بخوبی قادر است ضمن تامین آب مورد نیاز، از هدر روی عناصر غذایی و کودها جلوگیری نماید . زئولیت ها همچنین در جذب و حذف آلاینده های محیط زیست ازجمله فلزات سنگین و مضر از آبهای آلوده و فاضلابهای شهری و صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند . فاضلابها ممکن است حاوی کاتیونهای عناصر سنگین مانند روی ) ) Zn 2+ ، ک ادمیم ) ) Cd 2+ ، مس ) ) Cu 2+ ، آهن ) ) Fe 2+ و جیوه ) ) Hg 2+ و آنیونهای مضر چون سیانیدها باشند که می توانند موجب زیانهای اکولوژیکی و زیست محیطی فراوانی گردند و زئولیت ها نقش اساسی در پالایش این کاتیونها و آنیونها دارند .

زئولیت، فاضلاب، فلزات سنگین،آلاینده ها، پالایش، کشاورزی