رسول عیوض زاده - دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی - بسیج جامعه پزشکی
افسانه جنانی - دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی - بسیج جامعه پزشکی

هر ساله بلایای طبیعی در سراسر جهان مرگ و میرها ، آسیبه ای جسمی و بیماریهای زیادی را به بار می آورند . در دهه هـای اخیر بلایا و آثار آنها در تمام جهان سیرصعودی داشته است . هم به دلیل تنوع و هم به دلیل تعدد حوادث طبیعی ، ایران جـزء ده کشور اصلی بلاخیز دنیا است . در بسیاری از مناطق جهان ، بلایا به عنوان یک جزء از زن دگی پذیرفته شده است . اعتقاد بـه اینکه بلایا قضا و قدر و جزء سرنوشت انسان هستند ، به احتمال قوی از چهره خاصی که آنها در سراسـر تـاریخ از خـود نـشان داده اند ، سرچشمه می گیرد . از همه مهم تر اینکه ، بطور معمول بلایا با اعتقادات مذهبی پیوند خورده اند . برداشـت کلـی و استنباط عموم از بلایا این است که بلایا جزء حوادث ناگهانی و غیرقابل پیش بینی هستند . مشکلات حـاد بهداشـت روانـی در طی دوره های طولانی توانبخشی و نوسازی افزایش یافته و بروز بیماریهای روانی را موجب شده که باید مورد توجه قرار گیـرد . شرایط اضطراری و بلایای طبیعی ، همواره کره زمین را تحت تاثیر قرار می دهند و سبب وارد آمدن آسـیب بـه مـردم، نـابودی دارایی ها و انهدام زیربناها، اقتصاد و امکانات محیط می گردند . وارد شدن آسیب به مردم، مواردی چون مرگ، جراحت، بیمـاری، سوء تغذیه و فشارهای روحی روانی را شامل می شود . یکی از پیامده ای ناگوار این طرز تفکر که بلایا قضا و قدر و جزء سرنوشت انسان هستند این است که نوعی قبول غیرقابل اجتناب را به بلا می دهند که بطور مسلم منطقی نیست . زیرا بلایا نه به کلـی غیرقابل اجتناب و نه به کلی غیرقابل پیش بینی هستند . به عبارت دیگر ایـن طـرز تفکـر باعـث درم انـدگی آموختـه شـده در پیشگیری و کنترل اثرات بلایا می گردد . نیازهای برآورده نشده روانی - اجتماعی مردم ، طی 5 پـژوهش مـوازی در سـال - 77 1376 از طریق کمیته فرعی تخصصی بهداشتی کاهش اثرات بلایای طبیعی وزارت بهداشت، درمان و آمـوزش پزشـکی ، در دو زلزله بیرجند و اردبیل ب ررسی شد . این پژوهش نشان داد که یک سال پس از زلزله ، بالغین سه برابر و کودکان دو برابر بیـشتر از جمعیت آسیب ندیده از اختلالات روانی رنج می برند و به نیازهای روانـی - اجتمـاعی آنهـا توجـه نـشده بـوده اسـت . کلیـه روانشناسان و روانپزشکان شبکه بهداشت روان کشور طی دو کارگاه تخصصی » حمایتهای روانی - اجتماعی در شرایط اضطراری در جریان زلزله قزوین مداخله برنامه ریزی شده براساس برنامه کشوری انجام گردید . مطالعه 1381 آموزش ویژه دیدند . سال « پایلوت در زلزله قزوین نشان داد که برنامه کشوری اجرایی می باشد و مداخلات روانـی - اجتمـاعی ع ملـی و مـوثر اسـت . ایـن برنامه در سال 1381 پس از زلزله قزوین بازبینی و تصحیح شد . در زلزله بم نیز با توجه به وسعت حادثه و برجای ماندن تعـداد زیادی از آسیب دیدگان روانی، این برنامه مورد بازبینی مجدد قرار گرفت تا اینکه منطبق بر شرایط موجود در شهرستان بم بـه یک طرح عملیاتی نهایی تبدیل شد و هم اکنون در حال اجرا و بهره برداری می باشد . که در اصـل مقالـه بـه بهداشـت روان در بلایا چگونگی رفتار اهالی سانحه دیده و و اختلالات روانی و بهداشت آن و . . . . پرداخته شده است . بحث و نتیجه گیـری : در این پژوهشها مشخص گردید که امدادگران د ر زمینه چگونگی حمایت روانی - اجتماعی از آسیب دیدگان نیاز به آمـوزش دارنـد مشاورین و کارکنان بهداشتی باید در مورد علایم افسردگی در بازماندگان سالمند بلایا هوشیاری بیشتری داشته باشند، چرا که ممکن است از دست دادن افراد خانواده و ..... به تجربیات فقدان های قبلی آنان اضافه شده و منجر به افسردگی آنان شود . بـا توجه به این مسئله یک برنامه کشوری برای مداخلات روانی اجتماعی در بلایای طبیعی تهیه گردید و متون آموزشی برای سـه سطح متخصصین ، امدادگران و مدیران و پمفلتهایی برای مردم عادی تهیه شد و امدادگران هلال احمر با همکـاری ایـن نهـاد آموزش دیدند .

بهداشت روان ، بلایا