مهری صفاری - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان

هزاران سال است که ایرانیان روش هدایت آبهای زیرزمینی کوهستان و استفاده از آنها را در دشتهای خشک ابداع کرده اند؛ بارندگی سالیانه در اکثر نقاط ایران 250-150 میلیمتر است؛ اما ایرانیان بیش از سه هزار سال است که از طریق سیستمی دقیق با کارائی بالا بنام قنات موفق به کشت مناطق خشک شده اندف این سیستم از نظر تکنیکی چنان ساه است که در بسیاری از نواحی دنیا، خصوصا نواحی خشک خاورمیانه و کشورهای اطراف مدیترانه موردتقلید اقتباس قرار گرفته است. گروهی از باستان شناسان با کشف آبراهه های زیر زمینی در برخی نقاط روم باستان گمان کردند که رومیها مخترع سیستم قنات بوده اند، اما حفاریهای بعدی و اسناد مکتوب بدست امده ثابت کرد که ایران باستان (پارس) زاد و بوم اصلی قنات است. قناتها در مناطق که تحت نفوذ فرهنگی ایران باستان بوده منجمله در پاکستان، ترکستان (قسمتی ازچین فعلی) ، عراق، سوریه، عربستان ، یمن، نواحی جنوبی اتحاد جماهیر شوروی سابق و .. ایجاد شده بود. پس از آنکه ایرانیان اسلام را پذیرفتند، این سیستم از غرب تا آفریقای شمالی، اسپانیا و سیسیل گسترش یافت در ناحیه صحرا و کشورهای مراکش، چاد و مالی در افریقا ... نیز مناطقی از طریق قنات آبیاری می شده و مردم این قمنات را ابداع می دانند. در این مقاله ضمن بررسی تاریخی قنات بعنوان ابداعی ایرانی، قناتهای مهم ایران مورد بررسی قرار می گیرند.

قنات ، ایران باستان ، نواحی خشک