حشمت اله آقارضی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

دشت حوضه آبخیز قره گهریز با مساحت 165 کیلومتر مربع در 20 کیلومتری جنوب غرب شهرشتان اراک واقع گردیده است. در دشت 71 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق وجود دارند که سالانه 29 میلوین متر مکعب آب از آنها برداشت می شود. این کار باعث شده تا سطح آب زیر زمینی پایین افتد و برخی قنوات کم آب شده و بعضی نیز خشک شوند. در این دشت تخلیه سالانه قنوات 19 میلیون متر مکعب است که از این مقدار 9/5 درکشاورزی مصرف می شود و 9/5 در ماههای غیر زراعی هدر می رود. سفره دشت با بیلان منفی 12 میلیون متر مکعب مواجه است. از طرفی رواناب سالانه ناشی از نزولات جوی حدود 17 میلیون متر مکعب است. چنانچه آبهای هدر رفته بطور اصولی و فنی به سفره تغذیه شوند، بیلان سفره 14/5 میلیون متر مکعب مثبت خواهدشد. طرح عملی تغذیه با استفاده از چاه دستی و هرز آب زمستانه قنات بالا دست برای احیا قنات خشک پایین دست در دشت حوضه قره کهریز اجرا شده است. روش کار بدین صورت بوده که دو قنات که حدودا 2 کیلومتر از هم فاصله داشتند قنات بالا دست دارای هرز آب زمستانه و قنات پایین دست خشکیده بود. بعد از انجام آزمایشات اندازه گیری سطح تراز آب سفره، تعیین جهت حرکت آب زیر زمینی، تعیین شیب هیدرولیکی دانه بندی خاک در اعماق مختلف و مطالعات ژئوفیزیک موجود، اقدام به حفر چاه تزریق در فاصله 60 متری از مادرچاه قنات خشکیده گردید و دبی 2 لیتر در ثانیه در طی دو دوره 135 روزه غیر زراعی به چاه تزریق شد . با انجام تغذیه مصنوعی و بهبود ریزشهای جوی در منقه و لایروبی قنات، ضمن تامین افت سفره، آب در قنات جریان یافته وهکتارها باغ و اراضی کشاورزی مجددا بعد از4 سال بی آبی حیات خود را بازیافتند. این روش در اکثر نقاط استان برای احیاء قنوات می تواند بکار گرفته شود.

قنات ، چاه تغذیه ، تغذیه مصنوعی ، هرز آب