آذین زمان زاده - دانشجوی سال آخر کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی دانشگاه فردوسی مشهد
بیژن قهرمان - دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
محمدجواد منعم - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
کامران داوری - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

انتخاب روش توزیع آب، یکی از پارامترهای مهم و اساسی در طراحی شبکه های آبیاری محسوب می گردد . از لحاظ کلی روش های توزیع دائمی و گردشی معمولترین روشهای توزیع آب در شبکه های آبیاری می باشند که بعضاً با خواسته ها و نیازهای کشاورزان هماهنگی ندارد . در این شبکه ها معمولاً کانالهای سیستم انتقال (کانالهای درجه یک و دو ) بر اساس روش توزیع دائمی و کانالهای سیستم توزیع ( کانالهای درجه 3 و 4 ) بر اساس روش گردشی مورد بهره برداری قرار می گیرد . در دهه های اخیر در سطح کشورهای پیشرفته، روش توزیع بر مبنای تقاضا مورد توجه قرار گرفته است . کاربرد روش های توزیع آب بر حسب تقاضا در شبکه های آبیاری تحت فشار با سهولت بیشتر و هزینۀ کمتر (در مقایسه با کانالهای روباز) امکان پذیر است . با توجه به گسترش شبکه های آبیاری تحت فشار، کاربرد روشهای بر حسب تقاضا در این سیتسم ها توسعه یافته است . به کارگیری این روش نسبت به شرایط توزیع آب به صورت سنتی در سیستم های آبیاری تحت فشار موجود، موجب ارتقاء و بهبود عملکرد شبکه می گردد و می تواند مبنایی جهت توجیه کاربرد این روش در شبکه های تحت فشار باشد . در این روش، ریسک به حداقل رسیده و از طرف دیگر، کشاورز با توجه به احتیاج آب واقعی خود اقدام به آبیاری می نماید و در نتیجه عملکرد سیستم در شبکه بهبود می یابد . در این شرایط نه به گیاه تنش ناشی از کمبود آب وارد می شود و نه آب مازاد مشابه روش های توزیع گردشی و دائمی به زمین وارد می شود . همچنین مشارکت مستقیم کشاورزان در امر مدیریت شبکه در این روش و نیز ارتباط دایم و منظم آنها با مسؤلان، موجب تلفیق دانش بومی و دانش فنی می گردد و بسیاری از مشکلات بهره برداری را کاهش می دهد . در این مقاله در نظر است به تأثیر این روش طراحی شبکه ها در جلوگیری از تلفات آب در مقایسه با روشهای معمول توزیع آب و نیز تأثیر آن در افزایش راندمان بهره وری آب، از طریق تجارب سایر کشورها، اشاره شود .

روش توزیع آب، سیستم بر مبنای تقاضا، شبکه تحت فشار