امید نوروزی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
محمد چیذری - دانشیار و مدیر گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
کورش محمدی - استادیار و مدیر گروه منابع آب دانشگاه تربیت مدرس
مسیب بقایی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

بخش عمده ای از اراضی زراعی ایران در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد و استراتژیک ترین محصول ایران یعنی گندم هم مهمترین محصولی است که بیشترین سطح زیر کشت را در این اراضی به خود اختصاص داده است. محدودیت منابع آب جهان و تخصیص بخش اعظم آن در امر تولید محصولات کشاورزی در مقابل افزایش رشد جمعیت جهان و نگرانی از کمبود مواد غذایی، دست اندرکاران صنعت آب را متوجه گرایش مصرف کنندگان آب در بخش کشاورزی نموده است. از این رو بهره وری آب کشاورزی از طریق توسعه سیستمهای آبیاری بارانی گامی مهم و مؤثر در مصرف بهینه آب و افزایش راندمان آبیاری و تولید محصولات کشاورزی محسوب می شود. لذا هدف کلی این تحقیق بررسی سازه های فرهنگی، اجتماعی مؤثر در نگرش گندمکاران شهرستان نهاوند پیرامون توسعة آبیاری بارانی می باشد. تحقیق حاضر به روش توصیفی همبستگی بوده و از طریق پیمایشی انجام شده است. جامعة آماری این تحقیق را گندمکاران آبی کار شهرستان نهاوند که جمعاً ١٥٣٦٤ نفر بودند، تشکیل دادند. تعداد ٣٧٠ نفر به روش نمونه گیری طبقه ای تناسبی به عنوان نمونه های آماری تعیین گردیدند. روایی محتوایی پرسشنامه با کسب نظرات متخصصان ترویج کشاورزی، آبیاری و زراعت و اعمال اصلاحات لازم بدست آمد. همچنین آزمون پیش آهنگی برای ٠ برای پرسشنامه بدست آمد. میزان / بدست آوردن ضریب اعتبار پرسشنامه انجام شد و ضریب کرونباخ آلفا بیش از ٨٣ نگرش گندمکاران شهرستان نهاوند در خصوص توسعه سیستم آبیاری بارانی در چهار سطوح ضعیف، متوسط، خوب و عالی برآورد شد و مشخص شد که میزان نگرش اکثریت گندمکاران پیرامون توسعه سیستم آبیاری بارانی در سطح متوسطی قرار دارد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین میزان عملکرد گندمکاران، میزان تماسهای ترویجی، میزان استفاده از کانالهای ارتباطی، میزان مشارکت اجتماعی و دانش فنی گندمکاران با نگرش گندمکاران پیرامون توسعه سیستمهای آبیاری بارانی رابطة مثبت و معنی داری وجود دارد. در حالی که بین متغیر منزلت اجتماعی گندمکاران با نگرش گندمکاران پیرامون توسعه سیستمهای آبیاری بارانی رابطه معنی داری بدست نیامد. همچنین نتایج نشان می دهد که بین میانگینهای نگرش گندمکاران پیرامون توسعه سیستمهای آبیاری بارانی از نظر استفاده از خدمات ترویجی، عضویت در تعاونیهای تولید و تشکلهای روستایی اختلاف معنی داری وجود دارد. نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره به شیوه گام به گام بیانگر آن است که متغیرهای میزان عملکرد گندم آبی، دانش فنی در زمینه مدیریت آب زراعی، متغیر استفاده از کانالهای ارتباطی و متغیر سن گندمکاران حدود ٧٠/ ٧ درصد از تغییرات در میزان نگرش گندمکاران پیرامون توسعه سیستمهای آبیاری بارانی را تبیین می کنند.

گندم، توسعه آبیاری بارانی، سازه های فرهنگی، سازه های اجتماعی