منا گلابی - دانشجوی دکترا آبیاری و زهکشی دانشکده مهندسی علوم آب ، دانشگاه شهید چمران اهواز
مجید بهزاد - دانشیار آبیاری و زهکشی دانشکده مهندسی علوم آب ، دانشگاه شهید چمران اهواز
سعید برومندنسب - دانشیار آبیاری و زهکشی دانشکده مهندسی علوم آب ، دانشگاه شهید چمران اهواز

محدودیت منابع آب در دسترس از یک سو و مصرف حدود ۹۰ % منابع آب موجود در بخش کشاورزی برای آبیاری و آبشوئی ، افزایش جمعیت و نیاز آنها به مواد غذایی از سوی دیگر ، آب را به عنوان یک کالای اقتصادی با ارزش مطرح نمو ده است . به همین دلیل مدیریت بهین ه مصرف آب در چند دهه گذشته موضوع بحث بسیاری از محافل تخصصی گشته ، در همه این محافل تاکید بر این نکته بوده که پایش و ارزیابی کلید موفقیت در این امر می باشد . بسیاری از شبکه های آبیاری و زهکشی ساخته شده بر اساس مدیریت عرضه و تقاضا عمل کرده و معمولاً بدون در نظر گرفتن میزان آب مورد نیاز واقعی ، آب را تحویل می نمایند . در شبکه های آبیاری و زهکشی به دلیل پراکندگی مزارع ، وسعت اراضی ، تنوع کشت و مسافت بین محل استحصال تا نقطه تحویل آب ، مدیریت بهره برداری و نگهداری بدون در نظر گرفتن تاثیر متقابل عوامل فوق امکان پذیر نمی باشد ، اضافه بر آن در شبکه های آبیاری داده های توصیفی با حجم زیادی به صورت روزانه تولید می گردد که نیاز به ساماندهی ، تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری دارد ، انجام آن با روش های سنتی بسیار مشکل بوده و نیاز به استفاده از سیستم های جدید نظیر سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور می باشد . امروزه سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در شبکه های آبیاری و زهکشی در سطح جهان کاربردهای فراوانی پیدا کرده که از آن جمله می توان به کاربرد آن در شبکه آبیاری و زهکشی حوضه آبریز بانها در هندوستان ، استفاده از ترکیب مدل های شبیه سازی گیاه و سیستم های اطلاعات جغرافیایی جهت ارزیابی راندمان کاربرد آب در حوض ه آبریز رودخانه لااوگ در فیلیپین ، استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در اراضی کانال سونی نزدیک شهر پاتنا هندوستان اشاره نمود . در کشور ما نیز ، در شبکه آبیاری و زهکشی کوثر واقع در جنوب خوزستان و گتوند در شمال خوزستان استفاده از این سیستم ها مورد توجه قرار گرفته است ، لذا هدف از این مقاله بررسی و شناخت سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور و نحوه به کارگیری آن در شبکه های آبیاری و زهکشی می باشد . برای دست یابی به این هدف منابع و نرم افزارهای کاربردی در این زمینه و نحوه کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در شبکه های آبیاری و زهکشی بررسی گردید . نتایج این تحقیق نشان داد که این سیستم را می توان برای محاسبه و برآورد آب مورد نیاز بر مبنای الگوی کشت گیاهان شبکه ، تعیین مقدار تقاضا ، تخصیص مقدار آب مورد نیاز و همچنین کنترل و تعیین راندمان های آبیاری در شبکه ها بسط داد .

سیستم اطلاعات جغرافیایی ، سنجش از دور ، مصرف بهینه ، مدیریت آبیاری