علیرضا عبدالملکی - دانشگاه علم و صنعت ایران، واحد خوردگی فلزات پژوهشگاه صنعت نفت
مرتضی رحمانیان - واحد خوردگی فلزات پژوهشگاه صنعت نفت
شمس الدین میردامادی - دانشگاه علم و صنعت ایران
حسین عربی - دانشگاه علم و صنعت ایران

بر اثر بکارگیری فولادهای کم آلیاژ حاوی کرم و مولیبدن در دماهای 370 تا 500 درجه سانتی گراد در دراز مدت، نوعی تردی بنام تردی تمپر بوجود می آید که می تواند سبب کاهش چقرمگی شکست فولاد گردد. جهت شناسایی و اندازه گیری تردی تمپر، معمولا منحنی انتقال تردی به نرمی ار رسم میکنند. برای فولاد Cr-Mo بکار رفته در ساخت راکتور و مبدلهای صنایع نفتی، در حالتی که تردی تمپروجود نداشته باشد، TT45J فولاد درکمتر از 30 درجه سانتی گراد قرار دارد. در صورت بروز تردی تمپر درجه حرارت TT45J به دماهای بالاتر منتقل می شود. میزان این انتقال ملاک ایجاد تردی تمپر دراین فولاد ها می باشد. برای پیش بینی تردی تمپر دراز مدت فولادهای Cr-Mo مدل خاصی وجود دارد. در این مدل با توجه به میزان J-Factor فولاد و زمان تمپر شدن فولاد، میزان تغییرات FATT مورد پیش بینی قرار می گیرد. فولاد کم آلیاژ 3Cr-1Mo بدنه یکی از راکتورهای واحد آیزوماکس پالایشگاه که مدت 20 سال در دمای 410 درجه سانتی گراد مورد بهره برداری قرار گرفته بود، تحت بررسی قرار گرفت . با انجام آزمایشاتی چون آنالیز شیمیایی، سختی سنجی، متالوگرافی، کشش و ضربه، خواص متالورژیکی فولاد در حالت دریافت شده تحت بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان میدهد که علی رغم مناسب بودن خواص کششی، مقدار زیادی تردی تمپر در این فولاد بوجود آمده، بطوری که دمای TT45J آن به حدود 62 درجه سانتی گراد و دمای FATT به حدود 80 درجه سانتی گراد رسیده است. بر اساس مدلهای پیش بینی تردی تمپر، درجه حرارت FATT این فولاد را حدود 90 تا 211 درجه سانتی گراد ارزیابی میکنند. در این مقاله ضمن شرح جزئیات آزمایشات صورت گرفته بر روی آلیاژ ترد شده روش بازیابی این نوع تردی نیز ارائه خواهد شد. ضمنا اختلاف مشاهده شد در میزان تردی، بر اساس واقعیت و مدل پیش بینی تردی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.