سیدفخرالدین فخرایی - مهندسین مشاور یکم - ا.سی.ای

نظر به اینکه مقدار قابل توجهی از آب آبیاری شبکه مغان از طریق سیستم زهکشی به رودخانه ارس تخلیه می شود، استفاده از آب زهکش ها بلحاظ کمبود آب در برخی از اراضی آبخور مغان، مورد توجه قرار گرفته است. اکثر گیاهان الگوی کشت منطقه مغان گروههای نیمه حساس به شوری و حساس به شوری قرار دارند و کاهش غلظت شوری زه آب از طریق اختلاط با آب کانال غیر قابل اجتناب می باشد. نتایج مطالعات انجام شده نشان می دهد که امکان انتقال ثقلی آب از زهکشها به کانالهای مجاور وجود دارد و فقط در یک مورد نیا به پمپاژ می باشد. مشخصات طرح پیشنهادی بمنظور استفاده از آبهای خروجی از سیستم از طریق زهکشها در مقاله ارائه شده است. بر اساس طرح پیشنهادی امکان بهره برداری از حدود 45 میلیون متر مکعب از آبهای خروجی از سیستم وجود دارد. با عنایت به مطالب مذکور و با توجه به اینکه کشور ایران با کمبود آب آبیاری مواجه می باشد بهره برداری از ابهای خروجی از سیستمهای شبکه های مدرن آبیاری و زهکشی بایستی مورد توجه خاص قرار گیرد. این نکته در مناطقی که شوری آب زهکشها زیاد نیستند و از اهمیت بیشتری برخوردار است. لذا توصیه می شود علاوه بر ارزیابی امکانات استفاده از آبهای خروجی سایر شبکه های آبیاری و زهکشی مدرن کشور، لازم است در طراحی شبکه های آبیاری و زهکشی به مسئله امکانات استفاده از آبهای خروجی از سیستم نیز توجه کافی مبذول گردد. بمنظور بررسی امکان استفاده از زهکشها و آبهای مازاد در توسعه اراضی کشاورزی در محدوده شبکه های مدرن ابیاری و زهکشی، یک مطالعه موردی در رابطه با دشت مغان بعمل آمده است که نتایج آن در مقاله پیوست ارائه شده است. در وضع فعلی قریب به 9200 هکتار از اراضی محدوده آبیاری دشت مغان یا آبیاری نمی شوند و یا با کمبود آب در فصل حاضر مواجه هستند و این در حالی است که قریب به 250 میلیون متر مکعب آب از طریق زهکشها و خروجی ها از سیستم بدون استفاده خارج می شوند. در این مقاله هدف بیان این نکته میباشد که حتی علیرغم محدودیتهای کیفی آبهای خروجی با برنامه ریزی صحیح می توان از بخشی از آبهای بلااستفاده از دسترس خارج می شود، استفاده کرد. در این مبحث ضمن بیان علل محدودیت منابع آب در دشت مغان از وضع فعلی و دراز مدت آینده، عمدتا در ارتباط با اجرای طرح های بهره برداری از منابع آب سیستم رودخانه ای ارس در قسمتهای از حوزه آبریز این رودخانه که در بالادست و در کشورهای مجاور واقع شده اند و نیز بدلیل عدم بهره برداری صحیح و نگهداری نامطلوب از شبکه می باشند. به معرفی اراضی که با کمبود آب در فصل آبیاری مواجه اند پرداخته و سپس به برآورد میزان آبی که از سیستم بلااستفاده خارج می شود پرداخته ایم. در بررسی که بمنظور دستیابی به امکانات استفاده از آبهای خروجی از سیستم بعمل آمده، کیفیت آبهای خروجی و امکان استفاده از این آبها با توجه به وضعیت خاکشناسی اراضی در مناطق مورد نظر مورد ارزیابی قرار گرفته اند. با توجه به میزان هدایت الکتریکی زه آبها در مناطق اندازه گیری شده معلوم گردید که استفاده مستقیم از زه آبها در مزارع بجز در مورد یکی دو گیاه مقاوم به شوری آنهم با تاثیرات چشمگیر در مرحله جوانه زدن و رشد ابتدایی قابل توصیه نمی باشد. با توجه به اینکه اکثر گیاهان الگوی کشت منطقه در گروه های نیمه حساس به شوری و حساس به شوری قرار دارند، کاهش غلظت شوری زه آب از طریق اختلاط با آب کانال غیر قابل اجتناب می باشد.