ابوالفضل ناصری - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی

در مقاله حاضر ، پتانسیل تولید محصولات گندم، پنبه ذرت دانه ای و گوجه فرنگی در شرایط کفایت آب آبیاری با استفاده از روش منطقه اگرواکولوژیکی و برای منطقه مغان برآورد شده، مقادیر حاصله برای این محصولات، بر حسب کیلوگرم در هکتار در سال، به ترتیب عبارتند از : 7337/27، 5839/20، 10083/49 و 60464/66 اندازه نیازمندی محصولات به آب در شرایط اقلیمی منطقه با استفاده از روش پنمن برآورده شده، میزان این نیازمندی در فصل رشد و برای محصولات گندم، پنبه، ذرت دانه ای و گوجه فرنگی و بر حسب میلی متر در فصل رشد، به ترتیب عبارت است از: 603/1، 584/0، 468/3 و 776/3 بیشینه سازی عملکرد محصولات تحت شرایط مختلف کمبود آب انجام شده، در حالت کلی و در طول فصل رشد، در صورت کمبود آب می توان در برنامه ریزی آبیاری به کسر آب و حداکثر به میزانهای زیر اقدام کرد: گندم 10 درصد، پنبه 15درصد، ذرت دانه ای 35 درصد، گوجه فرنگی 27 درصد. تغییرات عملکرد محصولات مختلف زراعی بازاء راندمان کاربرد آب متفاوت و برابر 40، 50، 60، 70، 80 و 100 درصد بررسی شده ، با حجم مشخصی از آب آبیاری می توان متناسب با افزایش راندمان آبیاری میزان عملکرد را افزایش داد. کارآئی مصرف آب محصولات مورد بررسی تعیین شده و دامنه این فاکتور برای محصولات گندم، پنبه، ذرت دانه ای و گوجه فرنگی و بر حسب کیلوگرم در متر مکعب در هکتار در سال به ترتیب عبارت است: /22/1 و 54/0/، 82/0/، 74/2 و 1/97/، 7/82 و 5/62 نتایج نشان می دهد که با افزایش عملکرد میزان کارآئی مصرف آب افزایش می یابد. در نهایت، تغییرات عملکرد محصولات و درآمد خالص حاصل از کشت آنها در منطقه مورد بررسی قرار گرفته است، در صورتی که احتساب آب بها به صورت یارانه ای انجام شود ترتیب درآمد حاصل از کشت محصولات در منطقه مغان بصورت زیر خواهد بود: گوجه فرنگی ، پنبه، ذرت دانه ای و گندم و سود حاصله مستقل از میزان راندمان آبیاری خواهد بود. ولی در صورت احتساب آب بها به صورت غیر یارانه ای، در یک عملکرد مشخص، با افزایش راندمان آبیاری، سود حاصله افزایش یافته و در صورت ثابت ماندن راندمان آبیاری و افزایش عملکرد، سود خالص افزایش خواهد یافت.