فرزاد پورعباس خیرالدین - کارشناس ارشد آبیاری و زهکشی، کارشناس ارشد جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی

در این تحقیق سعی شده است تخمینی از میزان کل آبیاری استان آذربایجان شرقی ارائه گردد. جهت بررسی بازده کل پس از بررسی زیر حوضه های آبریز استان سه دشت 1- شبستر و تسوج 2- عجب شیر و 3- سراب برای مطالعه انتخاب گردیده اند. تعریف و بازده کل بر اساس تعریف کمیته ملی آبیاری و زهکشی ICID مشخص و اطلاعات لازم جهت محاسبه آن شناسایی و جمع آوری گردیده است. با محاسبه نیاز آبیاری محصولات زراعی دشته های 3 گانه فوق توسط نرم افزار Cropwat و سطح زیر کشت نظیر، میزان کل نیاز آبیاری محصولات هر دشت محاسبه و با تقسیم آن بر کل آب مصرفی جهت کشاورزی ارقام 63 و 55 درصد برای دشت شبستر و تسوج 77 و 80 درصد برای دشت سراب و 69 و 62 درصد برای دشت عجب شیر در سال های زراعی 76-75 و 77-76 به عنوان بازده کل آبیاری به دست آمده است. در قسمت بعد با توجه به این مهم که حداکثر تبخیر و تعرق در شرایط آبیاری عملی اغلب اتفاق نمی افتد و گیاهان زراعی در سیستم های آبیاری ثقلی و سنتی اغلب تحت تنش کم آبیاری اجباری هستند. نحوه آبیاری هر محصول را طبق عرف مدیریت آبیاری هر 3 دشت و توسط برنامه Cropwat مدل سازی کرده و مقدارتبخیر و تعرق واقعی گیاه و مقدار واقعی مصرف آب توسط گیاه ازجداول برنامه ریزی آبیاری تعیین گردیده است که بر اساس آن بازده کل آبیاری اصلاح شده سه دشت در سال های زراعی 76-75 و 77-76 به شرح زیر محاسبه گردیده اند: 1- دشت سراب 63 و 63 درصد 2- دشت شبستر و تسوج 50 و 49 درصد 3- دشت عجب شیر 50 و 55 درصد با استفاده از جداول برنامه ریزی آبیاری عملی برای هر محصول در دشت های 3 گانه، میزان درصد تنش آبی وارده بر محصول، میزان درصد کاهش تولید هر محصول در اثر سوء مدیریت ابیاری محاسبه گردیده است و با استفاده از میزان تولید فعلی محصولات تحت تنش آبی، میزان تولید پس از رفع این تنش ها محاسبه گردیده و به مقدار متوسط تولید کشور وحداکثر تولیدمتوسط جهانی Ym مقایسه گردیده است.