حمید حسین پور - رئیس اداره عملیات امداد و نجات جمعیت هلال احمر آذربایجان شرقی کارشناس
جعفر ستایش - رئیس اداره آموزش امداد و نجات جمعیت هلال احمرآذربایجان شرقی دانشجوی ک

همزمان با سیر رشد و توسعه در شهرها و پیچیده شدن فرآیندهای درونی جوامع بر تعداد بحرانها و پیچیدگی آنها افزوده می‌شود و از طرفی آسیب‌پذیری شهرها به دلایل متعدد در برابر بلایای طبیعی افزایش می‌یابد لیکن طراحی و بکارگیری شیوه‌های مناسب باعث شده است که آثار و تبعات منفی این بحرانها که از آنها تحت عنوان بحرانهای طبیعی در شهرها یاد می‌شود در مقایسه با گذشته نسبتاً کاهش یابد. برنامه‌ریزی برای شرایط بحرانی در کشور ما که به لحاظ شرایط طبیعی، منطقه‌ای، پراکندگی جمعیت، مقر و موقع استقرار شهرها و به طور کلی وضعیت اقلیمی و مکانی آن‌ها دارای استعداد بالقوه‌ای بر بروز بلایای طبیعی و ایجاد شرایط بحرانی می‌باشد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین باید در طرحهای توسعه شهری و در طرح‌ریزی فضای کالبدی شهرها و سایر بخش‌های شهر، ایمنی عناصر شهری به عنوان بخش مهمی از برنامه‌های توسعه‌ای در نظر گرفته شود برنامه‌ریزی شهری به عنوان مهمترین ابزار مدیریت عمران شهری باید در ساخت کالبدی شهر، توسعه فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و... آن کلیه شرایط ایمنی شهروندان و راهبردهای حفاظت از جان و مال آنان را در نظر بگیرد. تحلیل این حوادث و اثراتی که بر جای می‌گذارند نشان می‌دهد که با اتخاذ تدابیر لازم و ارائه راهبردها و استراتژیها کاربردی و مناسب می‌توان اثرات آسیب‌زایی بلایای طبیعی شهری را تا حد بسیار زیادی کاهش داده یا از بین برد برنامه‌ریزی راهبردی می‌تواند با استفاده از الگوهای رایج در محیط شهرها، راهبردهای آمادگی، پیشگیری که مهمترین بخش از فعالیت‌های قبل از بحران می‌باشند ارائه دهد و قبل از بروز حوادث و بلایای طبیعی با ایجاد آمادگی لازم در مجموعه عوامل تاثیرگذار در آسیب‌پذیری شهر، آثار و تبعات آن را کاهش دهد. برنامه‌ریزی شهری و برنامه‌ریزی راهبردی در شهرها می‌توانند برای کاهش اثرات بلایای طبیعی در جوامع انسانی، مخصوصاً در شهرهای بزرگ که دارای پیچیدگی‌ها و آسیب‌پذیری به مراتب بیشتری هستند، استانداردهایی را ایجاد کرده و از این طریق بر آمادگی هر چه بیشتر جوامع بیافزاید. در سالهای اخیر تامین ایمنی شهروندان یکی از برنامه‌های مهم در طرح‌های توسعه شهری در نظر گرفته می‌شود همچنین تحقق اهداف توسعه و توسعه پایدار شهری زمانی خواهد بود که ایمنی و حفاظت از طرحها و سرمایه‌‌گذاریهای شهری در طرح‌های توسعه لحاظ شده باشد. شایعترین و مهمترین بلایای طبیعی در گسترة شهر تبریز حوادث سیل و زلزله هستند که با شناسایی و تبیین اثرات آنها با توجه به شرایط شهر تبریز سعی می‌کنیم برنامه‌ریزی راهبردی و راهبردهای مناسبی را به منظور به حداقل رساندن اثرات این حوادث ارائه دهیم. راهبردها و استراتژیهایی که تحقق آنها می‌توانند ضامن سلامتی شهروندان و ضامن توسعه پایدار شهر و تحقق اهداف آن باشد مدیریت شهری در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه همواره به دنبال یافتن شیوه‌هایی جهت مدیریت بهینه اوضاع متغیر اقتصادی- اجتماعی و زیست محیطی، خصوصاً در شرایط اضطراری و بحرانی است. روشن است که این مدیریت نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و اصولی دارد و در سالهای اخیر تمایل به استفاده از برنامه‌ریزی ساختاری- راهبردی در شهرهای بزرگ به عنوان مجموعه شهری بیشتر شده است و نیل به اهداف توسعه شهری چنین برنامه‌ریزی را می‌طلبد که تحقق اهداف برنامه‌ریزی در عمل از عمده ترین اهداف این نوع برنامه‌ریزی است.

برنامه ریزی راهبردی ، بلایای طبیعی شهری ، مجموعه شهری