سیداحمد حسینی - فوق لیسانس آبیاری ، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری
مهدی حبیبی - دکتری هیدرولیک؛ عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری

به منظور برنامه ریزی صحیح و بهره برداری بهینه از منابع آبی کشور، داشتن آمار و اطلاعات پایه از وضعیت رودخانه ها و مسیل های کشور، مشتمل بر اطلاعات مربوط به اقدامات ساماندهی و سازه های موجود، تنوع پوشش گیاهی و چگونگی پهنه بندی آنها در حواشی رودخانه ها، میزان نوع بار رسوبی (معلق – بستر)، انواع فرسایش، انواع سازندهای زمینشناسی و مناطق حساس به فرسایش در طول مسیر، الگوی شبکه آبراهه ای، رژیم آبدهی ، کیفیت آب ، پتانسیل تولید منابع قرضه، میزان خسارت وارده جانی و اقتصادی ناشی از سیل و فرسایش، تعداد و پراکنش مراکز صنعتی، شهری، کشاورزی و تفرجگاهی تاثیر گذار یا تاثیر پذیر از رودخانه ها و مسیل هاف بسیار مهم، بنیادی و الزامی می باشد. در این مقاله که برگرفته از انجام یک طرح ملی در سطح 10 استان کشور است. به روش کار و همچنین انواع مختلف اطلاعات جمع آوری شده از رودخانه ها و مسیل های کشور و نتایج حاصله اشاره می گردد. این طرح تحقیقاتی توسط مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری در استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، کردستان، گلستان، خراسان (حوضه های قره قوم و اترک)، اصفهان، کرمان، چهارمحال و بختیاری و خوزستان انجام شده است. در مرحله نخست نقشه های پایه توپوگرافی، زمین شناسی ، کاربردی اراضی وپوشش گیااهی و نیز اطلاعات و گزارش های مربوط به هواشناسی، هیدرولوژی، سیل، وضعیت سازه های رودخانه ای، منابع قرضه و پراکنش مراکز مختلف شهری، صنعتی و کشاورزی و … جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و پس از بازدیدهای تکمیلی صحرایی، اطلاعات مورد نیاز استخراج شد. در مرحله دوم اطلاعات جمع آوری شده با در نظر گرفتن شاخص های تخصصی و بر اساس ویژگی هایی مانند مورفولوژی رودخانه ، پوشش گیاهی حاشیه رودخانه ، نوع فرسایش، رژیم رودخانه، سیل و … دسته بندی گردید. در مرحله سوم بر اساس دسته بندی های فوق و با توحه به سیاستگزاری های توسعه ای کشور، اولویت های تحقیقاتی و اجرایی مهندسی رودخانه در هر یک از مناطق مورد مطالعه ارائه شد.

اطلاعات ، پوشش گیاهی ، حساسیت به فرسایش ، خسارات رودخانه ای ، رژیم آبی ، رسوب ، سازه های رودخانه ای ، فرسایش بستر ، فرسایش کناری ، کیفیت آب ، مسیل، مورفولوژی