مرجان انصاری - دانشجوی کارشناسی ارشد خاکشناسی واحد علوم و تحقیقات اهواز
مصطفی چرم - استادیار گروه خاکشناسی دانشگاه شهید چمران
محمود شفاعی بجستان - استاد دانشکده علوم آبیاری دانشگاه شهید چمران
سهام الدین محمودی کردستانی - مدیریت مطالعات رسوب سازمان آب و برق خوزستان

آب در کلیه فعالیتهای زیست محیطی انسان و کنترل فرایندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی محیط نقش بسزایی را ایفا می کند. وجود محدودیتهایی منابع آب، بخصوص آب شیرین رودخانه ها، لزوم حفظ و حراست بیش از پیش آنها را در برابر آلودگیها ضروری می نماید. رودخانه کارون در سالهای اخیر با کاهش کیفیت آبی چشمگیری روبرو شده است ،که محققین تخلیه فاضلابهای شهری، صنعتی و کشاورزی را علت اصلی آن می دانند. رودخانه کارون به عنوان یکی از بزرگترین رودخانه های ایران و شریان حیاتی استان خوزستان در کناره های خود اراضی مزروعی و زراعی متعددی را جای داده است و سالانه آلاینده های مختلف فیزیکی شیمیایی و زیستی وارد این رودخانه می شوند. رسوبات رودخانه ها می توانند محل مناسبی جهت ذخیره سازی مواد آلوده کننده حاصل از تخلیه فاضلابهای شهری و صنعتی باشند. در اثر تجمع عناصر آلاینده فلزی در این رسوبات خطر آلودگی آب اتفاق می افتد، چرا که تحت شرایط خاص فیزیکی و شیمیایی مواد آلوده دفنت شده در این رسوبات ازادگشته و وارد فاز محلول می گردند. رسوبات کارون به دلیل ماهیت رسی و داشتن بار الکتریکی زیاد و همچنین ظرفیت تبادل کاتیونی بالا قدرت زیادی در جذب عناصر آلاینده حاصل از زه آبهای وارد شده به رودخانه را دارا است. روند رو به افزایش رسوبگذاری، افزایش واحدهای صنعتی و کشت و صنعتها، افزایش جمعیت و بالطبع زیادتر شدن پسابهای صنعتی، شهری و کشاورزی و در نتیجه آلوده تر شدن این رسوبات پتانسیل آلودگی کارون را بالا برده و خطر مسمومیتهای ناشی از غلظت بیش از حد عناصر آلاینده رو به فزونی می نهد. در این مطالعه ابتدا با شناسایی رودخانه و تعیین 5 ایستگاه در بازه بالا دست ، میانی، و پایین دست رودخانه نمونه برداری از آب و رسوبات کف بستر صورتگرفت و غلظت عناصر سنگین (سرب، کادمیوم، کبالت، کروم و نیکل) اندازه گیری، و انباشت و چگونگی پراکنش آلاینده های موجود بین ایستگاه های مختلف بررسی شد. همچنین نتایج استگاه های مختلف توسط آزمون آماری LSD تجزیه آماری شد. و تغییرات معنی داری را برای غلظت این آلاینده ها در ایستگاه های مختلف نشان داد. در نمونه های رسوب غلظت بالایی از فلزات سنگین اندازه گیری شد که بدلیل بر همکنشهای شیمیایی با آب امکان گسترش این آلودگی و خطرات زیست محیطی برای آبزیان و آب شرب و کشاورزی بدنبال خواهد داشت.

رودخانه ، کارون، رسوبات ، عناصر سنگین