رضا مومنی وصالیان - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد
سیدحبیب موسوی جهرمی - استادیار دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز
محمود شفاعی بجستان - استاد دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز

پرتابه های جامی شکل به عنوان سازه مستهلک کننده انرژی در انتهای سرریز سدهای بلند به منظور کاهش هزینه ها در مقایسه با دیگر مستهلک کننده های انرژی استفاده می شود. در اثر ریزش جت آب و برخورد آن با بستر رودخانه معمولا آبشستگی اتفاق می افتد که گسترش آن می تواند پایداری سرریز، سد و سازه های مرتبط را به مخاطره بیندازد، ضمن اینکه تجمع مواد فرسایش یافته می تواند با تغییر رقوم پایاب بر عملکرد خروجی سدها یا نیروگاه ها تاثیر گذارد. از این رو هدف اصلی این تحقیق بررسی پدیده آبشستگی و عوامل موثر بر آن میباشد. ابتدا با استفاده از آنالیز ابعادی و بکارگیری تئوری باکینگهام روابط کلی برای ماکزیمم عمق آبشستگی، ارتفاع پشته بالا دست و پایین دست حفره آبشستگی بصورت تابعی از متغیرهای بدون بعد از جمله SN ، که نسبت مجموع نیروهای محرک به مجموع نیروهای مقاوم در حرکت ذره تحت تاثیر جریان آب میباشد، بدست آمده سپس با انجام آزمایشهای متعدد در شرایط متفاوت هیدرولیکی و اندازه ذرات نتایج مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. در این بررسی ها تغییرات ماکزیمم عمق آبشستگی، ارتفاع پشته بالا دست و پایین دست حفره با تک تک متغیرها بررسی و مدلهای خطی و غیر خطی چند متغیره برای پیش بینی آنها بدست آمده است . برای بررسی توانمندی مدلهای بدست آمده و جایگاه آنها در بین مدلهای موجود داده های محققین دیگر به کار گرفته شد و امتیاز مدلهای بدست آمده از دیگر مدلها بیشتر بدست آمد.

آبشستگی ، جتهای ریزشی ، جتهای مستطیلی ، پرتابه جامی شکل