بهرام آجورلو - عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز؛ عضو انجمن انسان شناسی ایران

سبک شناسی معماری ایرانی کاستی ها و ناگفته های بسیار داشته است . شیروان یکی از شیوه های معماری اسلامی ایران در شمال آذربایجان است که تا کنون در ایران به کفایت معرفی نشده است . همچنین در جمهوری آذربایجان، به دلیل تأثیر نظام فکری - سیاسی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سابق، سبک شناسی معماری اسلامی گسسته از تاریخ و هنر ایرانی و فرهنگ اسلامی تحلیل و بررسی شده است. بررسی آثار معماری به جای مانده از شیوه شیروان در شمال آذربایجان، که بدان عنوان زیبای معماری عصر نظامی گنجوی را داده اند ، نشان می دهد که اسلوب معماری شیوه شیروان برآیند سرمشق های معماری عهد ساسانی و نیز تأثیر آموزه های معماری اسلامی خراسان بوده است . نگارنده در نوشتار حاضر کوشیده است که شیوه معماری شیروان را با سه شناسه اصلی تحلیل و معرفی کند : 1. ایجاد وحدت نمای درون و برون بنا با کاربرد عنصر سنگ؛ که میراث معماری عهد ساسانی است. 2. پلان چهار گوش ه ساده و بدون ایوان برای مساجد؛ که برگرفته از پلان آتشکده های چهارطاقی است. 3. تک مناره بلند و جدا از کالبد اصلی مسجد؛ که تأثیر معماری عهد سلجوقی خراسان است.

ایران، شمال آذربایجان، شیوه معماری شیروان، معماری عهد سلجوقی، معماری عهد ساسانی