فریده طالب پور - دکتری شیمی نساجی و الیاف ، دانشیار دانشکده هنر ، دانشگاه الزهرا (س) ، تهران ، ایران .
سوسن خطایی - دکتری پژوهش هنر . استادیار دانشکده معماری و شهرسازی ، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی ، تهران ، ایران

پارچه های زربفت ، گروه مهمی از پارچه های دوره صفوی است که تعداد قابل توجهی از آنها در موزه ها و مجموعه های شخصی نگهداری می شود. بافت پارچه زری به عنوان هنری ظریفه در ایران دوره صفویه بسیار مورد توجه قرار گرفت . در این دوره ، روابط منابی بین پادشاهان صفویه و حکام گورکانی هند برقرار بود و هنرمندان دو کشور با یکدیگر ارتباط گسترده ای داشتند ، لذا شیوه های هنری آنها از یکدیگر تأثیر پذیرفتند به نحوی که می توان وجود نقش مایه های مشترکی را در منسوجات دو سرزمین ، از جمله زربفت ها مشخص کرد . مطالعه و بررسی این آثار ، روشنگر تأثیرپذیری پارچه های زری هند از پارچه های زری صفویه است. در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی ، توصیفی و تطبیقی با استناد به منابع کتابخانه ای و تصویری ، تأثیرپذیری زربفت های گورکانی هند از آرایه های تزئینی و نقوش زری های دوره صفوی در ایران بررسی می شود. مقاله حاض می کوشد ضمن شناسایی و مقایسه نگاره ها و ترکیب بندی ساختار نقش زری های هندی گورکانی با زری های دوره صفوی ، نقوش آنها را براساس مضامین و موضوعات به کار رفته در بافت پارچه ها ، دسته بندی و شناسایی کند. این بررسی نشان می دهد طرح این منسوجات به نقوش بندی ، تصویری ، راه راه ، لچک و ترنج دار و نوشته دار تقسیم می شود. در این پارچه ها از عناصر تزئینی گوناگونی مانند گل ها و گیاهان ، جانوران ، پرندگان ، انسان ، اشکال هندسی و نوشته استفاده شده است. طرح و نقش زربفت های صفوی بسیار متنوع است و در تعدادی از زربفت های گورکانی ، نقوش گل ها و درختچه هایی دیده می شود که سبک آنها به گل ها و بوته های ایرانی شباهت بسیاری دارد.

زربفت ، طرح ، آرایه های تزئینی ، صفوی ، گورکانیان هند