افسانه زرکش - دکتری معماری ، استادیار گروه معماری ، دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه تربیت مدرس ، تهران . ایران

ابنیه خصوصی یکی از اقسام بناها را در تمامی دوره های تاریخی ایران از جمله عصر پهلوی دوم تشکیل می دهد که در جایگاه خویش حائز اهمیت است. معماری بخش خصوصی در این دوره که قسمی از آثار و معماری خصوصی امروز را نیز شامل می شود تحت تأثیر عوامل متعددی شکل گرفته است که یکی از آنها ، معماری ساختمان های دولتی و عمومی ( به همراه عوامل دیگر ) است . گرچه الگوبرداری از ابنیه دولتی و عمومی ، پیشرفت ها و امکانات تازه ای در معماری و در مواردی هم خوانی با اقلیم را در پی داشته لکن از آنجا که موجب رواج معماری غیرخودی و دارای هماهنگی اندک با اقلیم شده و تا به امروز نیز ادامه یافته است ، ریشه یابی این تأثیرپذیری اهمیت پیدا می کند. لذا هدف این تحقیق ، دستیابی به علل و میزان نقش علل در تأثیر معماری برخی از ابنیه دولتی و عمومی بر معماری بعضی از بناهای خصوصی و شناخت و بررسی آنهاست. بررسی های انجام شده و نتایج به دست آمده نشانگر آن است که چهار عامل اصلی شامل خصوصیات بناهای دولتی و عمومی ، ویژگی ها و شرایط بخش خصوصی ، عوامل واسطه ای ، و عوامل جانبی و زمینه ای در حد تقریباً متوسط سبب تأثیر شده اند. عامل جانبی بیشترین دخالت و عامل بخش خصوصی کم ترین نقش را داشته است. یعنی اثر گذاری به ویژه به سبب فراهم آمدن امکانات و شرایط مانند «عوامل سوق دهنده جامعه به سمت فرهنگ جدید و ... » ، اشاعه دیدگاه های فرهنگی نو و ...» و «منابع تأمین کننده درآمد کشور و تعیین کنده میزان آن و ...» بوده است. همچنین بررسی شاخص ها نشان می دهد برخی از آنها با با بیشترین نقش در عامل مربوط به خویش عبارت است از : تازگی بنا ، خواست قشر مرفه برای الگوبرداری ، بعضی از بناهای خصوصی اثرپذیرفته ...، ترویج دیدگاه های فرهنگی جدید...، تبلیغ زیاد مصالح و ...، داشتن تحصیلات عالیه و ... عوامل تأثیرگذار در عصر پهلوی دوم بر معماری اماکن خصوصی متأثر از بناهای دولتی و عمومی عبارت است از : وابستگی تام سازمان اقتصادی و سیاسی کشور ، گرایش افراطی به غرب ، اشاعه دیدگاه های فرهنگی جدید ، تمرکز فعالیت ها در شهرهای بزرگ به ویژه تهران و مهاجرت به این شهرها ، ابنیه خصوصی ، افراد غیرمتخصص ، و پژوهش ها در حیطه معماری.

عوامل تأثیر ، ابنیه دولتی ، بناهای خصوصی ، دوره پهلوی دوم