امامعلی شعبانی - دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی ، استادیار گروه تاریخ دانشگاه اراک ،
جمال کامیاب - دکتری علوم سیاسی

سیاست شهری در تاریخ معاصر ایران به ویژه در عرصه فضاهای عمومی شهری به باور متخصصان و صاحب نظران شهرسازی یک دوره تحول آفرین و در عین حال سرآغاز عصر نوین در تاریخ شهرسازی ایران محسوب می شود . تحولات مربوط به فضاهای عمومی شهری در مقطع سال های 1299-1320 ش . در نهایت خود را به عنوان یک تحول الگویی به نمایش نهاد. پژوهش پیش رو در راستای پاسخ گویی به این پرسش اصلی بوده که «سیاست شهری این دوره در زمینه فضاهای عمومی شهری چگونه بوده است ؟» پژوهش های انجام شده در حوزه تاریخ معاصر غالباً حول موضوعات سیاسی متمرکز بوده و کمتر به مقولات اجتماعی توجه داشته است . حال آنکه انجام چنین تحقیقاتی با توجه به ایده «گذشته ، چراغ راه آینده» و نیز این تفکر که «تاریخ ، تم شناسی و یا ریشه شنای تحولات اجتماعی روز است » ، نه تنها به بخشی از نیازهای هویتی جامعه ایرانی پاسخ خواهد داد ، بلکه می تواند مورد استفاده طراحان و مدیران عرصه های سیاست شهری و به خصوص در مقوله مهم فضاهای عمومی شهری قرار گیرد که امروزه به عنوان یک نیاز حیاتی و مبرم در زندگی اجتماعی بشر خودنمایی می کند. این مقاله بر این فرض استوار است که سیاست دولت ایران در فاصله سال های 1299 تا 1320 ش. برای ایجاد تأثیر عمیق در زندگی مردم و انجام تحول و تجدد در عرصه های سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی منجر به شکل گیری فضاهای جدید شهری شد که منعکس کننده نمادهای تحول مذکور بودند. شرایط اسف بار فضاهای شهری در عصر قاجاریه زمینه تحول در دوره بعدی را فراهم آورد. اقدامات و تحولات صورت گرفته در سال های مورد اشاره نخست مبنای خود را در وضع قوانین و مقررات یافته و سپس تمرکز خود را در عرصه های اجرایی قرار داد. البته همچون هر اقدام نو و تحول گرا ، سیاست شهری این دوره به رغم به تأثیرگذاری بسیار با موانع ، واکنش ها و نقدهایی در خصوص کاهش مشارکت های مردمی ، تخریب نمادها و نشانه های شهری روبرو بوده است.

سیاست شهری ، فضاهای عمومی شهری ، تهران ، شهرسازی معاصر ایران