منیژه قهرودی تالی - استادیار دانشگاه تربیت معلم

مدیریت و مهندسی مسیلها در شهرها ی ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است . زیرا بیشتر شهر های ایران در قلمرو خشک و نیمه خشک واقع شده است و این مناطق دارای رژیم نامنظم بارندگی از نظرزمانی و مکانی می باشند به طوریکه این شهرها با باران های سیل آسا در فصو ل پاییز و بهار و حتی گاهی در تابستان نیز مواجه هستند. از طرف دیگر افزایش جمعیت شهر ها و گسترش مناطق مسکونی در حریم مسیلها سبب گشته تا این شهر ها با مشکلات عدیده ای مواجه باشند. مسیل ها به عنوان واحد های هیدر ولوژیکی می باشند که قادرند آب حوضۀ آبریز مربوط به خود را جمع کرده و از مسیر های مشخصی آن را خارج سازند .تجاوز به حریم طبیعی مسیل ها، حرکت سیلابها در شهرها را سبب می شود زیرا بستر یک مسیل شاید سالها و حتی دهها سال خشک باشد ولی یک بارش ناگهانی باعث می شود تا مسیل بستر خود را از شهرباز پس گیرد و این اقدام مسیل برای شهرها خرابی و یرانی در بر دارد. اصولی ترین اقدام در مهندسی مسیلها، شناسایی آنها در سطح شهره او ایجاد زیر ساختار دادة مکانی برای آنها می باشد. در این راستا، مدل هیدرولوژیکی (AGREE method) به دلیل توانمندی های زیر قادر به ایجاد بانک دادة جغرافیایی مبتنی بر GIS می باشد و به عبارت دیگر مهمترین ابزار را برای مهندسی مسیلها فراهم می سازد. - شناسایی مسیلها وحریم مربوط به آنها - تعیین مسیر های خروجی حوضۀ یک مسیل - شناسایی مسیلهای بالادست و پایین دست مرتبط با مسیل مورد نظر - ژئوکدینگ مسیل ها - الحاق داده های سری زمانی ازجمله داده های هیدرومتری و سینوپتیک و . . . از طریق کد های منحصر - انطباق با ساختار داده های مکانی شهری - امکان اشتراک داده ای از طریق طراحی متادیتا در وب - و ... در این مقاله روش فوق برای ماه شهر به اجرا گذاشته است. برای داده های توپوگرافی از تصاویر ماهواره ای SRTM (Shuttle Radar Topography Mission) با ابعاد سلولهای 30 ثانیه (حدود 90 متر) استفاده شدهاست. حوضه های آبریز مسیلها و زیر حوضه ها بر اساس AGREE method شناسایی و استخراج شده است. زهکشها و نقاط خروجی حوضه مسیلها کدبندی شده است و اساس تصاویر ماهواره ای ETM ترکیب بانهدهای 1 الی 5 و 7 مناطق مسکونی استخراج شده و حریم مسیلها بر روی آنها تعیین گردیده است و در نتیجه بانک داده مبنتی بر GIS (Geodatabase) ایجاد شده که امکان اجرای طرح های مهندسی، تحلیل مسیلها، ارتباط آنها با داده های توصیفی یا سریهای زمانی فراهم است.

مسیلها، AGREE method، بانک داده هیدرولوژی، حوضه مسیل، ماهشهر