محمدرضا آصف - عضو هیات علمی دانشگاه تربیت معلم
سحر کردبچه - دانشجوی دانشگاه تربیت معلم

از مهمترین عوامل تراکم آلودگی در فضای شهرهای بزرگ موقعیت جغرافیایی و مرفولوژیکی شهر نسبت به بادهای غالب می باشد. اگر چه معمولاً تغییرات عمده در مرفولوژی طبیعی یک شهر برای کمک به تهویه هوای آلوده اجرایی بنظر نمی رسد، ولی در موارد زیادی ایجاد موانع مرفولوژیکی غیر طبیعی ( ساخت و ساز غیراصولی) می تواند به بدتر شدن وضع موجود کمک کند. بنابرایان آگاهی از این امر برای مدیریت المانهای فضایی شهر و پیشگیری از تشدید مشکلات بسیار ضروری می باشد. در این تحقیق ضمن ارائه یک تحلیل فضایی از ساخت و سازها در محدوده کلان شهر تهران، تاثیر المانهای مختلف از جمله ساختمانهای بلند مرتبه، سقفهای شیروانی، تابلوهای تبلیغاتی، امتداد جغرافیایی خیابانهای اصلی، و سایر عوامل بر بادهای تهویه کننده هوای تهران مورد بررسی قرار گرفته است. درهر مورد وضعیت فعلی با وضعیت ایده آل مقایسه شده است. براساس این تحقیق اگر چه دلیل اصلی آلودگی هوای تهران و عدم تخلیه آلاینده ها، قرار گرفتن شهر در موقعیت جغرافیایی نامناسب می باشد، ولی مسدود شدن ورودی بادهای غربی و نبود خروجی برای آلاینده ها در ارتفاع کم از جمله عوامل تشدیدکننده این مشکلات است. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان می دهد که متاسفانه طراحی و اجرای بسیاری از سازه ها در محدوده مورد مطالعه، باعث ایجاد سد معبر در برابر بادهای نزدیک به سطح زمین می باشد. این موضوع باتوجه به مرفولوژی طبیعی شهر و شدت آلودگی خصوصاً در وضعیت وارونگی (اینورژن) بعنوان یکی از عوامل مؤثر بر مخاطرات محیطی کلان شهر تهران تلقی می شود و ضروری است مدیریت مناسب برای ساماندهی و اصلاح وضعیت فعلی اعمال شود.

ژئومرفولوژی تهران، موقعیت جغرافیایی، باد، آلودگی هوا، ساخت و ساز، وارونگی اینورژن