حمید علوی لواسانی - کارشناس ارشد رشته مدیریت محیط زیست

امروزه نیاز به توسعه و رشد اقتصادی، افزایش جمعیت، مسافت و وسایل حمل و نقل باعث نیاز بیشتر تردد در سطح شهرها شده است. گسترش بخش حمل و نقل مانند یک شمشیر دو لبه عمل می نماید که از یک سوی نیاز های اساسی توسعه و افزایش رشد اقتصادی در کشورها بوده و از سوی دیگر با اختصاص نشر 75 درصد از آلاینده ها به محیط زیست و افزایش تقاضای انرژی، باعث از دست دادن رفاه می گردد. افزایش تقاضا برای انرژی بویژه سوختهای فسیلی، نگرانی های مرتبط با انتشار آلاینده ها را افزایش می دهد. بر اساس آمار آژانس جهانی انرژی انتشار دی اکسید کربن با رشد سریع تر از تقاضای انرژی با نرخ متوسط سالانه 8/1 درصد در سه دهه آینده ادامه خواهد یافت. مسائل عمده آلودگی هوای شهری می تواند هزینه های اقتصادی ناشی از خسارت های زیست محیطی آلودگی هوا در اقتصاد کشورهای درحال توسعه را به بزرگی 4 تا 6 درصد درآمدهای سرانه شهری برساند. بیشترین سهم خسارت های زیست محیطی مربوط به آثار آلودگی بر سلامت انسان است. هر سال حدود یک میلیون نفر بطور ناگهانی به علت ابتلا به بیماری های تنفسی و سایر بیماری های ناشی از آلودگی هوای شهری جان خود را از دست می دهند. علاوه بر آسیب های سلامتی انتشار آلاینده ها موجب مسائل و مشکلات زیست محیطی منطقه ای و جهانی از قبیل بارش باران های اسیدی و انباشت گازهای گلخانه ای جوی و تغییر آب و هوای جهان می شوند. آلودگی هوای ناشی از حمل و نقل شهری و انتشار آلاینده ها از وسایل نقلیه به این علت مورد توجه خاص است که در مقایسه با انتشار آلاینده ها در سطوح بالاتر با فاصله ای بسیار دورتر از مرکز جمعیت، آلایندگی آنها در نزدیک سطح زمین و مناطق پر تراکم جمعیتی صورت می گیرد و باعث تماس بیشتر افراد با آلاینده های مضر در فضایی بسیار نزدیک می شوند. خسارات وارده بر سلامت انسان و محیط زیست باعث از دست دادن رفاه و افزایش هزینه های خارجی منفی است. از این رو سیاست های جهانی برای ایجاد یک سیستم حمل و نقل شهری بدون لطمه به محیط زیست بیان شده اند که اساس آن عبارتند از : محدود کردن مصرف منابع زیر زمینی و مواد اولیه، بالا بردن سطح استفاده از انرژی بالا بردن استفاده از سطح مفید شهرها که انجام روشهای کاهش تقاضای سفر، انتقال تقاضا به وسایل نقلیه یا بازدهی بالاتر، بالا بردن سطح فناوری وسایل نقلیه، مدیریت ترافیک و اصلاح عملکرد جریان ترافیک از راهکارهای موثر برای اجرای این سیاست ها میباشد. در این میان دسترسی و ایجاد پارکینگ به عنوان یک عامل تسهیل کننده جریان تردد شهری و اصلاح ترافیک از اهمیت ویژه ای در مدیریت حمل و نقل شهری، محیط زیست و انرژی برخوردار است. دسترسی به پارکینگ با کاهش هزینه خسارات اجتماعی ناشی از اتلاف مصرف سوخت نقش بسزایی در بهینه نمودن برنامه های زیست محیطی و انرژی کشور دارد. در این مقاله بصورت کاربردی به محاسبه میزان هزینه خسارت اجتماعی بر روی سلامت فاراد ناشی از انتشار الاینده های هوا در اثر اتلاف بنزین بعلت عدم ارائه تسهیلات مناسب پارکینگ پرداخته می شود. بر اساس نتایج انجام یک طرح تحقیقی میدانی – کاربردی، در یکی از مناطق پر تراکم و دارای تقاضهای فراوان پارکینگ، سرانه اتلاف بنزین برای هر خودرو برابر 50 میلی لیتر در روز برآورد گردید، با توجه به آمار خودروهای سرگردان در منطقه مورد مطالعه در شهر تهران میزان 15950 لیتر بنزین در سال هدر می رود. بر اساس ضرایب انتشار بکار رفته در این تحقیق اتلاف این میزان بنزین در سال باعث انتشار 5,582,500 گرم 23,925Co گرم 210,105So2 گرم 20,735Nox گرم pm10 در سطح تهران می شود. هزینه اجتماعی کل انتشار این میزان آلاینده برابر 1044843 ریال محاسبه گردیده است.