محمود فغفور مغربی - دانشیار گروه عمران دانشکده مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی رزاز - کارشناس ارشد سازه های هیدرولیکی دانشگاه فردوسی مشهد

در مقاله حاضر، نحوه انتقال رسوب در سازه های آبگیری از کف به صورت آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفته است. برای این منظور کانالی دو طبقه ساخته شده و آزمایشات مختلفی با استفاده از دو نوع رسوب ریزدانه با دانه بندی یکنواخت و درشت دانه با دانه بندی غیر یکنواخت انجام شده است. در مدل ساخته شده، کانال تحتانی، دبی منحرف شده و کانال فوقانی، دبی باقیمانده را منتقل می کنند. طول کفهای مشبک به صورتی انتخاب شده اند که با توجه به محدودیت سرعت بر روی لایه رسوبی درصد قابل قبولی از دبی کل از روی کف مشبک عبور کند. با گذشتن قسمتی از دبی از روی کف مشبک امکان انحراف کل رسوبات معلق کمتر شده و شرایط طبیعی رودخانه بهتر مدل می ش.ود. در حالت بکارگیری رسوبات ریزدانه با دانه بندی یکنواخت علاوه بر توزین رسوبات با استفاده از یک عمق سنج توپوگرافی کف رسوبی نیز برداشت شده تا بتوان اشکال اساسی ایجاد شده در هنگام انتقال رسوب را تشخیص داد. اندازه گیری وزن رسوبات ریزدانه عبور کرده از میان میله ها عبور نموده و زمانی که این آزمایش برای دانه بندی غیر یکنواخت با مشخصات d50=3 mm و S= 1/95 انجام شد، نشان داد که به ترتیب 74٪ و 67٪ از بار رسوب در حالت آرایش میله های طولی و عرضی از روی آبگیر عبور کرده است. این موضوع توصیه می کند جهت حفظ شرایط طبیعی رودخانه ها از آرایش عرضی جهت ساخت آبگیر کفی مشبک استفاده شود. در ضمن در حین استفاده از آرایش عرضی 50٪ فضای خالی بین میله ها بوسیله رسوبات پوشانده شد که این عدد در هنگام بکارگیری آرایش طولی به 70٪ می رسد، با مقایسه این دو عدد می توان دریافت مقدار گرفتگی مف های مشبک با آرایش عرضی 30٪ کمتر از حالتی است که میله ها در جهت جریان قرار دارند. در نتیجه توصیه می شود جهت اطمینان از عملکرد صحیح آبگیر و جلوگیری از گرفتگی های متعدد از آرایش عرضی در ساخت شبکه استفاده شود.

رسوب ، کف ، مشبک ، جریان در کانال های روباز