بهنام شفیعی ثابت - عضو هیات علمی دانشگاه گیلان دانشجوی دکترای عمران دانشگاه شهید باهنر
غلامعباس بارانی - استاد بخش مهندسی عمران دانشگاه شهید باهنر کرمان

جریانهای شکافی، جریان های باریک و تندی هستند که از ناحیه نزدیک خط ساحلی به طرف دریا گسترش می یابند. این جریانها در شرایط خاصی که به وضعیت باد، امواج، تلاطم آب، جزر و مد و فرم بستر ماسه ای دریا در زیر امواج بستگی دارد، شکل می گیرند. جریان های شکافی اغلب زمانی بوجود می آیند که امواج در حالت تقریبا نرمال به ساحل برخورد کنند، تغییرات عمق آب در امتداد ساحل وجود داشته باشد و پشته های ماسه ای در امتداد ساحل بوسیله کانال های شکافی بریده شده باشند. موقعیت جریان های شکافی و فاصله بین دو جریان شکافی مجاور عمدتا به مشخصات شکست موج، شیب ساحل و تغییر در عمق ساحل در امتداد ساحل بستگی دارد. از آنجا که جزر و مد باعث تغییر در موقعیت ناحیه شکست و عرض ناحیه خیزابی می شود، جریان های شکافی را تحت تاثیر قرار می دهد. در امریکا سالانه حدود 100 نفر در اثر گرفتار شدن در جریانهای شکافی می میرند که این میزان مرگ و کیر بیشترین آمار تلفات سالانه در اثر حوادث طبیعی بعد از آمار تلفات گرمازدگی است. گارد نجات غرق امریکا سالانه بیش از 60000 نفر را از غرق شدن نجات می دهد که 80٪ آنها کسانی هستند که در جریان های شکافی گرفتار شده اند. در ایران تعداد غرق شدگان در سواحل دریای خزر در سالهای 83، 84 و 85 بترتیب 256، 222 و 372 نفر گزارش شده است که درصد قابل ملاحظه ای از آنها کسانی بوده اند که در جریان های شکافی گرفتار شده اند. در این مقاله مشخصات جریان های شکافی و عواملی که در ایجاد و گسترش این جریان ها موثرند، تشریح شده اند. شناسایی موقیعت مکانی و پیش بینی زمان وقوع جریان های شکافی قوی نیازمند اندازه گیری های میدانی مستمر مشخصه های مورد اشاره در این مقاله است که امید است با انجام آنها از میزان تلفات ناشی از غرق شدن شناگران در سواحل زیبای دریای خزر کاسته شود.

جریانهای شکافی ،‌نواحی ساحلی ، هیدرودینامیک ،‌مهندسی سواحل