علیرضا مسجدی - استادیار گروه آبیاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز
محمود بینا - استادیار دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز
بهزاد تجری - دانشجوی کارشناسی ارشد تاسیسات آبیاری دانشگاه علوم و تحقیقات اهواز

یکی از مسائل مهم در حوزه ها، فرسایش خاک در زمان سیلابها و انتقال بار رسوب به پایین دست رودخانه ها است. انتقال رسوب به پشت مخازن سدها باعث کاهش عمر مفید سازه ها می گردد. احداث بندهای حفاظتی و فعالیتهای بیولوژیکی در حوزه ها باعث تغییرات در زمان تمرکز و ضریب نگهداشت خاک می گردد که در کنترل سیل و انتقال بار رسوب درحوزه ها تاثیر بسزایی دارد. رودخانه مرغا یکی از شاخه های رودخانه کارون می باشد که با طول 105 کیلومتر پس از تلاقی با رودخانه کارون وارد مخزن سد گدارلندر می شود. حوزه چهاربیشه واقع در شهرستان ایذه یکی از زیر حوزه های این سد محسوب شده که رواناب های جاری شده در این حوزه به رودخانه مرغا و سپس وارد مخزن سد گدارلندر می شود. حوزه آبخیز چهاربیشه در فصول بارندگی با ایجاد سیلاب موجب فرسایش اراضی منطقه و انتقال سیل و رسوبات فراوانی به مخزن سد گدارلندر می گردد. بمنظور کنترل سیل و رسوب د رآبرهه ها، اقدام به احداث بندهای حفاظتی نظیر بندهای خشکه چین و گابیونی شده است. در این تحقیق با مطالعه منطقه و شرایط توپوگرافی و عملیاتهای حفاظتی صورت گرفته در 7 پارسل (زیر حوزه) تشکیل دهنده حوزه چهاربیشه ، تغییرات زمان تمرکز و ضریب نگهداشت و همچنین دبی سیلاب قبل و بعد از اجرای عملیات های حفاظتی مورد مقایسه قرار گرفت. در این زمینه پارامترهای تعداد و ارتفاع بندها، گروه هیدرولوژیکی خاک، شیب آبراهه ، زمان تمرکز، هیدرولوژی منطقه، تیپولوزی گیاهی، مساحت حوزه و تخربیات صورت گرفته در هر پارسل مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به بررسیهای به عمل آمده می توان نتیجه گرفت که تغییرات صورت گرفته در وضعیت پوشش گیاهی بیولوژیکی در کنار احداث سازه های حفاظتی تاثیر زیادی در کنترل سیل دارد و اجرای همزمان انها در حوزه های آبخیز باعث بالا رفتن راندمان کنترل سیل می شود. همچنین روش ارزیابی طرح های ابخیزداری اجرا شده بر مبنای انجام مقایسه های تطبیقی که حداقل عملیات میدانی را طلب کند روش مناسبی جهت دستیابی مورد انتظار از این نوع طرح ها می باشد.

حوزه چهاربیشه ، ضریب نگهداشت ، زمان تمرکز ، کنترل سیلاب ، سازه های حفاظتی