سپیده پورمحمدی - کارشناس دفع آفات ساختمانی پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد

زلزله ها خطرناک، سریع و غیرقابل پیش بینی هستند و ناشی از حرکات ناگهانی صفحات زمین شناختی پوسته زمین می باشند که عمومأ در امتداد شکاف یا شکستگی هایی که بعنوان گسل شناخته می شوند، جا به جا می گردند. اگر ساختمان به گونه ای ساخته و طراحی شده باشد که بتواند این حرکتهای نوسانی زمین را جذب کند، در اثر زلزله دچار آسیب ساختاری شدید و یا تخریب کامل می گردد که می تواند خطر جدی برای زندگی انسان را نیز در پی داشته باشد. ساختار بنای تاریخی و نوع مصالح آن ، نوع عملکرد بنا را در طی یک زلزله معین می کنند. بعضی از بناها مثل ساختمانهای با اسکلت چوبی کاملا" انعطاف پذیر هستند و قادر به گرفتن حرکتهای عظیم زلزله می باشند. سایر ساختمانها مثل ساختمانهای خشتی و یا آجری غیر مقاوم که از واحدهای جداگانه با وزن زیاد تشکیل شده اند به آسیب ناشی از لرزشهای زلزله حساستر هستندو اگر زلزله قوی باشد و یا به مدت زمان طولانی ادامه داشته باشد عناصر ساختمانی که به طور ضعیفی به هم متصل شده اند یا غیر مقاوم هستند، تخریب می شوند. بیشتر آسیبی که در یک بنای تاریخی در طی یک زلزله ایجاد می شود به طور مستقیم با شرایط موجود در ساختمان و تاریخچه محافظت و نگهداری آن ارتباط دارد. ساختمانهایی که به خوبی نگهداری شده اند، حتی بدون اینکه به مقاومت و استحکام آنها افزوده شود بهتر از ساختمانهایی که در اثر فقدان نگهداری و محافظت سست شده اند، سالم باقی می مانند.موریانه ها یکی از عوامل بیولوژیکی هستند که سبب سست شدن اتصالات ساختاری و تخریب مصالح بنا می شوند.موریانه ها با تغذیه از چوبهای به کار رفته در ساختار بنا و سایر مواد سلولزی موجود در مصالح بنا مانند کاه باعث وارد آمدن خسارات جبران ناپذیری به بناهای تاریخی بویژه بناهای خشتی می گردند. علاوه بر این موریانه ها با درست کردن گالریها در درون دیوارها، سقف ها و کف های بنا باعث خشک شدن بیش از اندازه مصالح و کاهش نیروی چسبندگی بین اجزای مصالح بنا می شوند و در نهایت استحکام بنا را کاهش می دهند و باعث تخریب شدید بنا در هنگام وقوع زلزله می شوند. بنابراین با کنترل موریانه ها در بناهای تاریخی می توان شدت تخریب بناها در اثر زلزله را به میزان زیادی کاهش داد. در اینجا چگونگی کنترل موریانه در یکی از بناهای تاریخی شهر یزد بنام بقعه سید شمس الدین که مربوط به دوره ایلخانی است و در محله چهار منار واقع شده ، توضیح داده می شود.

بناهای تاریخی ، خشت ، زلزله ، کنترل موریانه ، بقعه سید شمس الدین