غلامرضا براتی - استادیار اقلیم شناسی تهران، اوین، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم

هنگامیکه کتاب معماری بومی ایران مرکزی را می گشاییم در صفحات کاهگلی و سطرهای خشتی آن، جدیدترینیافته های دانش و فن بشر امروز را مییابیم . گو اینکه بزرگترین گناه این کتاب رنگ و رو رفتگی و بزرگترین گناه نویسندگان، ننوشتن نام خود بر جلد آن است، ولی پژوهشگر پرشکیب در جهانی که داعیه ارتقای بهداشت جسم و روح بشر مطرح است؛ در سبک، مصالح و اجزای مساکن کهن مناطق گرم و خشک ایران مرکزی، مهار تهایی در حیطه بهداشت محیط مییابد که در مقایسه با تمهیدات مساکن به اصطلاح مدرن امروزی شگفت آور و تحسین برانگیز است. در این پژوهش با بهره گیری از مجموعه مطالعات کتابخانه ای و میدانی در قالب بازدیدهای مکرر جهت اندازه گیری و تطبیق فضاهای مساکن کهن و نو، 9 مورد از مهم ترین شاخص های بهداشتی شامل 6 مورد شاخص بهداشت جسم و 3 مورد شاخص بهداشت روان در مساکن کهن و نو جنوب شرق کاشان در سه گروه سبک، مصالح و اجزا مداقه گردید. نتایج گویای آسیب پذیری جدی مساکن جدید در فضاهای شهرهای رو به گسترش از شرایط نامطلوب بهداشتی است که ریشه در سبک، مصالح و پیکربندی نادرست آنها دارد . به سخن دیگر خود مسکن دچار بیماری و نارسایی بو ده، طبیعتا نمیتواند آسایش ساکنان را تامین کند . در این حال مساکن کهن با اینکه چهره بیرونی گیرایی نداشته، با بیمهری فزاینده رو به ویرانی و فراموشی می روند؛ با برخورداری از سبک علمی، مصالح بومی و پیکربندی مناسب هر چند در شرایطی نابرابر، از ایمنی و بهداشت بالایی برخوردارند. از این رو شایسته است با بررسی بیشتر تدابیر علمی و استادانه بکاررفته در این مساکن و انجام کارهای میدانی و آزمایشگاهی توسط متخصصان علوم میان رشت های، پیش از نابودی کتاب معماری کهن ایران مرکزی، راهکارهای ارتقا و بکارگیری آنها برای تامین بیشتر بهداشت جسم و روان ساکنان جستجو شود.