ایران غازی اصفهانی - عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان

هر چشم اندازی نمایانگر روح عصر مربوط به خود می باشد. انسان در سراسر تاریخ بیش از هر چیز به زمین توجه داشته ولی همین زمین پدیده ای بوده که کمتر از هر چیز دیگری مورد شناسایی قرار گرفته است. تقریبا همیشه به زمین بعنوان یک ثروت و منبع تامین عذا یا فضای حیاتی نگاه شده است. انسان به ندرت به زمین بعنون مایه حیات و منبعی نگریسته است که دارای محدودیت های بسیاری می باشد. سوء مدیریت و بهره برداریهای نابجا از زمین باعث کشده است که امروزه قسمت اعظم زمینهای قابل کشت به ویژه در نزدیکی شهرهای بزرگ قربانی گسترش شهرها، استخراج معادن، احداث جاده ها و یا فرسایش بشود. فرسایش خاک یک جریان دائمی در طبیعت است و طی قرنها تاثیر متقابل آب و هوا، سنگها، پوشش گیاهی و میکروارگانیزم ها، موجب ایجاد و جایگزینی خاک فرسوده شده است اما معمولا فرسایش ایجاد شده به وسیله ، انسان که ناشی از شدت بهره برداری از اراضی، قطع درختان جنگلی، چرای بیش از حد، عدم توجه به طبیعت خاک و محیط آن و د رعین حال صرف کار و منابع مالی کمتر برای حفظ کیفیت های خاک است. سریعتر از آنکه طبیعت بتواند خاک را بازسازی کند ویا اقدامات حفاظت خاک موثر افتد، آن را از بین برده است. همان فرسایش خاک عاملی بوده است که موجب افول بسیاری از تمدنها به ویژه در دشتهای حاصلخیز حاصل از آبرفتهای رودخانه ای شده است . در عین حال کاربرد تکنولوژیهای موجود در بهره برداری از اراضی حوزه رودخانه ها هم با فکر صحیحی همراه نبوده و نتایج نامطلوب بسیاری را به بار آورده است. بنابراین بهبود در وضعیت بهره برداری از منابع زمین و آب در این حوضه ها باید بخشی از زمینه های تحقیق را تشکیل دهد و به بهبود تکنولوژی مدیریت حوضه رودحانه ها هم توجه شود. اولین قدم فنی برای توسعه پایدار منابع در یک حوضه، کنترل نمودن تلفات خاک در اثر فرسایش می باشد. بازگرداندن سیستم های در هم ریخته شده ، زمین و آب در حوضه رودخانه ها به همان اندازه که به تلاش علمی نیازمند است به تلاشهای مربوط به زمینه های حقوقی و قانونی و اقتصادی – اجتماعی هم نیاز دارد. کانون بحثهای این مقاله بیشتر ابعاد فنی مسائل مربوط به فرسایش و حفاظت خاک را در بر می گیرد و ضمن انعکاس عملکرد سوء مدیریت منابع زمین در مفهوم فرسایش خاک بحث از یک مدل دینامیک در فرسایش به این مقاله امتیازی ویژه می بخشد. در پایان معرفی اجزا تشکیل دهنده یک برنامه، حفاظت خاک به تضمین موفقیت در تلاش برای حفاظت این منبع با ارزش کم شایان توجهی می نماید.