نوذر قهرمان - پژوهشکده اقلیم شناسی، سازمان هواشناسی کشور، مشهد
سهیلا جوانمرد - پژوهشکده اقلیم شناسی، سازمان هواشناسی کشور ، مشهد پژوهشگاه هواشناس
جواد بداق - پژوهشکده اقلیم شناسی، سازمان هواشناسی کشور ، مشهد پژوهشگاه هواشناس
عبدالرضا مهدویان - پژوهشکده اقلیم شناسی، سازمان هواشناسی کشور، مشهد

مشخصه بارز منطقه شمال آفریقا و غرب آسیا تنوع شدید شرایط اقلیمی است اکثر کشورهای این منطقه دارای اقلیمی خشک با نوسانات بارندگی زیاد و به تبع آن آسیب پذیری بالا نسبت به خشکسالی هستند خشکسالی خصوصیتی ذاتی در اقالیمی با تغییرات شدید بارندگی است . در چند دهه گذشته افزایش مشهودی در تعداد رخدادهای خشکسالی بویژه در شمال آفریقا به وقوع پیوسته است نظامهای پیش آگاهی و هشدار خشکسالی، به آن صورتی که در کشورهای دیگر سامان یافته هنوز دراین منطقه استقرار نیافته است این نظامها در دو سطح عمل می کنند: بین المللی و ملی. سطح بین المللی مربوط به طرحهای همکاری های جهانی با سازمانهایی نظیر FAO در قالب برنامه GIEWS است که عمدتا شبکه ای اطلاعاتی در زمینه پیش آگاهی از میزان کمبود غذا ( قحطی) می باشد. خصوصیت عمده این نظام پایش امنیت غذایی، آن است که نظامی جامع از تمامی شاخصهای هشدار دهنده ( اقتصادی، هواشناسی، کشاورزی، اجتماعی و تغذیه ) بوده و از ابزارهای برون یابی (GIS و سنجش از دور) جهت ارزیابی چشم انداز امنیت غذایی بهره می گیرد. نظامهای پایش جامع در سطح ملی هنوز در کشورهای منطقه عملیاتی نیستند و صرفا همکاریهای محدودی در حد تبادل اطلاعات میان متولیان امور آبیاری، سازمانهای ترویج کشاورزی و هواشناسی و سازمانهای غیردولتی، در زمینه ترویج و بررسی اثرات خشکسالی وجود دارد. هرچند شبکه ایستگاههای هواشناسی در اغلب این کشورها به قدر کافی و با ادوات مناسب، تاسیس و تجهیز شده است لیکن سازمانهای هواشناسی اکثرا فاقد توانایی صدور پیش آگاهیهای موثر و به موقع هستند. در مطالعه حاضر ضمن مروری بر ضرورت و اهداف استقرار یک نظام پیش آگاهی موثر خشکسالی چالشها و مشکلات توسعه چنین نظامها و راهبردهای مدیریتی و نیازهای اطلاعاتی با تاکید خاص بر شرایط ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

ایران، پایش، پیش آگاهی، خاورمیانه، خشکسالی، شمال آفریقا