مصطفی کریمیان اقبال - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان
عالیه اشتری مهرجردی - کارشناس ارشد بیابانزدایی، موسسه تحقیقاتی زیست بان، شهر علمی و تحقیقا

در مناطق خشک و نیمه خشک وقوع خشکسالیها و بدنبال آن بحران آب پدیده ای استثنایی نبوده بلکه از ویژگیهای این مناطق محسوب می شود مبارزه با بحران آب را میتوان در درازای زمان و پهنای مکان این مرز و بوم جستجو کرد اما بحران آب در سیستان تنها به دلیل وقوع خشکسالیها نبوده است بلکه خطر جدی تر تغییر مسیر رود هیرمند است که در طول تاریخ باعث ظهور و انحطاط شهرها و تمدنها دراین خطه گردیده است هدف ازاین تحقیق بررسی تاریخی هیدرودینامی رودخانه هیرمند و نقش آن در حیات سیستان می باشد. نتایج حاصل دریچه ای جدید برای مطالعات رودخانه هیرمند می گشاید و به نظر می رسد نه تنها برای شناخت تاریخ این منطقه بلکه برای اتخاذ استراتژی مناسب در مدیریت صحیح آب منطقه حائز اهمیت فراوان خواهد بود. دراین تحقیق سعی شده آن قسمت از سفرنامه و گزارشات تاریخی که مستقیما مربوط به هیرمند و مسیرهای آن و همچنین فعالیتهای مردم در جهت مدیریت آب در دوره های خشکسالی و سیلابی در دو قرن گذشته بوده است جمع آوری و با استفاده از ترسیم مجدد نقشه ها، اطلاعات متفرقه جمع بندی و به صورت شفافتری ارائه گردد. در تکمیل نتایج و رفع ابهامات تاریخی از شواهد ژئومرفولوژی منطقه حاصل از بررسی های دورسنج، اقلیم شناسی دیرینه و بازدیدهای صحرایی نیز استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که هیرمند بارها مسیر خود را تغییر داده و در مراحلی کاملا در جهت مخالف جریان فعلی جریان داشته است افزایش ناپایداری مسیر فعلی هیرمند در طی چندین دهه اخیر تغییر مسیر هیرمند در آینده اجتناب ناپذیر می سازد.

هیرمند، دلتا، هیدرودینامی رودخانه های دشتی، ژئومرفولوژی واترنر، سیستان