غلامعلی اکبری - استادیار پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران
ناهید حریری - مربی پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران
بهروز فوقی - مربی پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران
رحمان شاه نظری - دانشجوی دکتری پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران

به منظور بررسی تجمع فلزات سنگین در گیاه ذرت و پنبه تحت تاثیر آبیاری با غلظت های مختلف فاضلاب، تحقیقی در سال 1384 ، در ورامین انجام شد . در این طرح اثر غلظت های مختلف فاضلاب شامل آب چاه، مخلوط مساوی از آب چاه و فاضلاب و فاضلاب خالص با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار بررسی شدند . این گیاهان پس از رسیدن کامل برداشت و در آون خشک گردیدند . مقدار عنصر با 50 برابر کردن عدد قرائت شده از دستگاه جذب اتمی بر حسب میلی گرم عنصر در کیلوگرم خشک گیاهی به دست آمد . در گیاه ذرت، در تیمار آبیاری با آب چاه، روند تجمع و انتقال فلزات سنگین بیشتر از سایر تیمارها بوده است زیرا ذرت در اثر شرایط مناسب و حلالیت بالاتر عناصر سنگین موجود در آب چاه، مقدار بیشتری از آن ها را به اندام هوایی خود منتقل کرده است . بوته های ذرت مقدار زیادی از سرب و کروم را به اندام هوایی خود انتقال و تجمع دادند که بیشتر از حد استاندارد طبیعی بود . این گیاه تجمع مقادیر زیادی از منگنز، روی و کادمیم را دارا بود اما تجمع منگنز در محدوده طبیعی تجمع عناصر در گیاه و تجمع کادمیم در محدوده بحرانی تغذیه دام بود . با توجه به جدول حد بحرانی و مجاز تجمع فلزات سنگین در علوفه تعلیفی دام، مقادیر تجمع یافته نیکل، سرب، کروم و روی در بلال ذرت کمتر از حد استاندارد بود . بنابراین تغذیه دام از نظر این عناصر مشکل ساز نمی باشد ولی منگنز و کادمیم تجمع یافته در بلال و سیلوی ذرت بالاتر از حد مجاز می باشد . بر اساس نتایج در گیاه پنبه، فلزات سنگین تجمع یافته در وش پنبه در اثر آبیاری پنبه با فاضلاب چند برابر این مقادیر در شرایط استفاده از آب چاه بوده است . این مقادیر در خصوص Pb,cr تجمع یافته، بالاتر از مجاز می باشد که خصوصیات کمی و کیفی وش پنبه را دستخوش تغییر می نماید . همچنین غلظت بالای این فلزات سنگین می تواند از طریق روغن استخراج شده از پنبه دانه به بدن انسان وارد شده و ایجاد مشکل نماید . از مقایسه میانگین تجمع فلزات سنگین در وش پنبه با جدول بحرانی تغذیه دام مشخص می شود که این مقادیر از مقدار بحرانی و حد مجاز کمترمی باشد .

آلودگی، فاضلاب، فلزات سنگین، ذرت، پنبه