مهدی نصر اصفهانی - دانشیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان
هادی کریمی پور فرد - کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان
بهروز انصاری پور - کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان
حسن الماسی - کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان

نماتدهای ریشه گرهی ) ) Meloidogyne spp. M.incognita M. javanica به دلیل نحوه خسارت و دامنه میزبانی وسیع یکی از معضلات محصولات کشاورزی و بخصوص سبزی و صیفی می باشد . که سالیانه خسارات جبران ناپذیری را در سراسر جهان به این محصولات وارد می سازد . در استان اصفهان نیز با توجه به رواج کشت محصولات سبزی و صیفی، نماتدهای ریشه گرهی و بخصوص گونه javanica . M یکی از معضلات مهم این محصولات به شمار می آیند . در ارتباط با کنترل نماتد مولد گره ریشه، روشهای متعددی به کار گرفته شده است . معذالک هر روش کنترل بایستی اقتصادی ، قابل اجرا در سطح وسیع و کمترین مسائل زیست محیطی را در بر داشته باشد . بنابراین در این آزمایش سعی شد با استفاده از کود سبز و کود کمپوست علاوه بر استفاده بهینه از این ضایعات و مواد آلی، خاصیت نماتدکشی آنها به عنوان یک روش غیر شیمیایی و دوستدار محیط زیست مورد ارزیابی قرار گیرد . در این بررسی تیمارهای مختلف کودمرغی و دامی به تنهایی و توام با کود شیمیایی و همچنین تیمارهای تلفیق کود سبز ( ضایعات برگ کلم 40 تن در هکتار ) و کودهای شیمیایی ) N.P.K به میزان هر کدام 500 کیلوگرم در هکتار ) و کود سبز ( ضایعات برگ کلم 40 تن در هکتار ) به تنهایی و کود کمپوست 40) تن در هکتار ) به کار گرفته شدند و نتایج آزمایش های صورت گرفته شده نشان داد که از لحاظ کاهش جمعیت تعداد تخم و نوزاد نماتود مذکور در ریشه و در خاک اگر چه کودهای مرغی و دامی تاثیر بهتری در کاهش جمعیت نماتد ریشه گرهی داشته اند اما بعد از آنها به ترتیب تیمار تلفیق کود سبز و کود شیمیایی ، کود سبز به تنهایی و کود کمپوست تاثیر بیشتری در کاهش جمعیت نماتد ریشه گرهی داشته اند . همچنین تیمارهای مذکور تقریبا با همان ترتیبی که ذکر گردید باعث افزایش طول، وزن تر و وزن خشک بوته های خیار در مقایسه با شاهد گردیدند . همچنین نکته قابل توجه بیشترین کاهش جمعیت نماتدهای انگل خاک ( تیلندکید و دوری لیمید ) به میزان 78 درصد در مورد تیمار تلفیق کود سبز و کودهای شیمیایی در بین کلیه تیمارهای کود مرغی، دامی و ... بوده است که نشان دهنده پتانسیل خوب بقایای برگ کلم در کاهش جمعیت نماتدهای انگل گیاهی و از جمله نماتد ریشه گرهی است . در حین پوسیده شدن مواد آلی، موادی مانند ترکیبات فنلی که در بهبود مقاومت گیاه نقش دارند تولید می گردد و یا مواد سمی شامل گازهای فرار آمونیاک، نیترات و گازهای سولفور و اسیدهای آلی تولید می شوند که هم به طور مستقیم اثر کشندگی روی نماتدها دارد و هم بطور غیر مستقیم در تفریخ تخم ها و تحریک نوزادها تاثیر می گذارند . بنابراین برنامه ریزی جهت استفاده بهینه از این بقایای گیاهی در کنترل نماتدها هم باعث برگردانده شدن مواد آلی به خاک و استفاده مفید از آنها می گردد و هم با جایگزینی این مواد با سموم شیمیایی جهت کنترل نماتدها اثرات مخرب سموم شیمیایی در طبیعت کاهش می یابد .

نماتدهای ریشه گرهی , کود کمپوست , ضایعات کلم , Meloidogyne javanica و M.incognita