تقی شامخی - دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
نسترن رحیمی - گروه محیط زیست، دفتر برنامه‎ر‎یزی معاونت امور انرژی وزارت نیرو

پیشرفت کنونی جوامع و تمدن بشری مرهون منابع انرژی است که توزیع، پراکنش و میزان منابع مذکور در نقاط مختلف دنیا بسیار متفاوت می‌باشد. بررسی تراز انرژی جهان در سال 1997 بیانگر آن است که کل مـصرف نهایی انـرژی فـرآورده‌های نفتی، گازطبیعی و زغال‌سنگ در جهان به ترتیب 5/2805، 10/44 و 50/635 میلیون تـن مـعادل نفت‎خام می‌باشد کـه در مقـابل استفاده از منابع انرژی زمین‌گرمایی و خورشیدی (6/20 میلیون تن معادل نفت‎خام) و سایر منابع تجدیدپذیر و ضایعات قابل سوزاندن (68/986 میلیون تن معادل نفت‎خام) از سهم بیشتری برخوردار هستند. در مقایسه میان میزان مصرف انرژی در کشورهای شمال و جنوب بنا به دلایل متفاوت، مشاهده می‌شود که این مصرف در جنوب بسیار کمتر از شمال است و این امر بیانگر وجود نابسامانی در مصرف می‌باشد. مصرف زیاد انرژی در کشورهای جهان عامل ایجاد مجموعه‌ای از تخریبها و آلودگیهای زیست محیطی بوده است. همچنین توجه اندک به منابع انرژی تجدیدپذیر و پاک از قبیل انرژی خورشیدی، برق آبی، زمین‌گرمایی و ... بیانگر کاستی‎های فراوانی است. از سال 1921 تا 1994 در مجموع 172 کنوانسیون، پروتکل، موافقت‌نامه و معاهده بین‌المللی و منطقه‌ای زیست محیطی در جهان عنوان شده است که در اکثر این کنوانسیونها و ... به معلولها پرداخته شده و به علت اصلی بیشتر تخریبها که همان مصرف بی‌رویه انرژی می‌باشد توجهی نشده و تنها 1 موافقت‌نامه به صراحت به بحث بر روی انرژی و مدیریت آن پرداخته است. در دستور کار 21 نیز تنها در 2 فصل به طور مشخص به بحث انرژی اشاره شده است. حتی در کنوانسیون تغییر آب و هوا و پروتکل کیوتو نیز به صراحت به مباحث انرژی و راهکارهای جهانی برای استفاده از منابع انرژی اشاره نگردیده و در آن جلوگیری و کاستن از نشر گازهای گلخانه‌ای محور اصلی بحث می‌باشد. روند تخریب محیط زیست جهانی، رو به زوال رفتن منابع انرژی تجدیدناپذیر، تمرکز بیشتر منابع انرژی در کشورهای جنوب نسبت به شمال و ... ضرورت طرح مباحث انرژی را در قالب کنوانسیونهای بین‌المللی دو چندان می‌نماید. در این مقاله ضمن بررسی موارد فوق، تحلیلی بر جایگاه انرژی در کنوانسیونها و ... بین‌المللی نیز صورت می‌پذیرد.

انرژی، کنوانسیون، پروتکل، موافقت‌نامه، معاهده، محیط زیست، ‌آلودگی