یوسفعلی اسدپور - مرکز تحقیقات آرتمیای کشور
میریوسف یحیی زاده
سیاوش گنجی
صابر شیری

دریاچه مخزنی سد ارس در 4 کیلومتری شهرستان جلفا و 38 کیلومتری شهرستان پلدشت واقع شده است. دریاچه مخزنی ارس به علت مشترک بودن بین کشور جمهوری اسلامی ایران وجمهوری آذربایجان اهمیتخاصی در منطقه از نظر اقتصاد شیلات و کارهای تحقیقاتی دارد. این دریاچه از سال 1350 پس از اتمام عملیات ساختمانی آن در حاشیه غربی، بین 2 کشور ایران و جمهوری آذربایجان به طور مشترک اداره و بهرهبرداری می شود. مخزن دریاچه به طول 52 کیلومتر و عرض متوسط 8 کیلومتر و عمق متوسط 20 متر و مساحتی معادل 145 کیلومتر مربع را اشغال نموده و حجم کل آن 135 میلیون متر مکعب می باشد. ایندریاچه در ارتفاع 770 متر از سطح دریا واقع شده و حداکثر حرارت در تابستان تا 40 درجه سانتی گراد و حداقل برودت در زمستان تا 20 درجه سانتی گراد زیر صفر ثبت شده است. آب رود ارس از کوه های مینگول داغ ترکیه و آرارات سرچشمه گرفته و طول آن تا دریای خزر 1072 کیلومتر می باشد. وسعت حوزه آبریز آن 100220 کیلومتر مربع است که 38 درصد آن در خاک نخجوان، 32 درصد در خاک ترکیه و 39درصد آن در خاک ایران قرار دارد. شعبه هایی از رودخانه آخوریان از ترکیه، رودخانه زومگاوگارنی از نخجوان که مقداری در حدود 50 متر مکعب آب در ثانیه برای رود ارس تامین می کنند. علاوه برا این رودخانه های آریا، نخجوان، گیلیان، گلری، اوچمن، زنگمار، قطور و قره سو نیز به این رودخانه می ریزند. حداقل دبی رودخانه در این منطقه 339 متر مکعب در ثانیه بوده و حداکثر آن 2260 متر مکعب در ثانیه می باشد که اکثر مواقع گل آلود بوده و به همراه خود مقدار زیادی املاح را حل می کند pH آب رود ارس در حدود 7/6است و جزو آب های مرغوب می باشد. آب مخزن دریاچه سرشار از مواد بیوژن بوده و به دلیل برخورداری مناسب از زنجیره غذایی از انواع پلانکتون های گیاهی و جانوری و موجودات بنتیکی ماهیان آن از تنوع و کیفیت خوبی برخوردارند که این ماهیان شامل 13 گونه و زیر گونه از انواع آنها شامل : ماهی کپور، سوف، ماش ماهی، فیتوفاگ، آمور، کلمه، اسبله، سیاه ماهی، ماهی هیبرید، سوف، سر گنده، کاراس وسیم می باشد حال با توجه به موقعیت ممتاز و بی نظیر این سد و همچنین ظرفیت بالا و در خور توجه از نظرکمی و کیفی انواع ماهیان موجود در این سد، تلقی کردن این سد به عنوان بانک ژن طبیعی برای آبزیان منطقه شممال غرب کشور در خور توجه می باشد و ضرورت احداث یک منطقه حفاظتی از آن را جهت انجام کارها و مطالعات تحقیقاتی درآینده را برای اهداف توسعه ای انواع ماهیان و سایر آبزیان آن دو چندان می نماید.