محمود خسروی - استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان
ناصر جاودانی خلیفه - کارشناس ارشد پژوهشکده اقلیم شناسی - مشهد
سهراب محمدنیا قرائی - کارشناس ارشد پژوهشکده اقلیم شناسی - مشهد

با توجه به نظریات مختلفی که در رابطه با تغییرات افلیمی و دمایی در نواحی مختلف دنیا مطرح شده است مساله تاثیرپذیری اقلیم نواحی مختلف ایران از این روند در هاله ای از ابهام می باشد. هرچند اثر نوسانات اقلیمی بر دما و بارش برخی نقاط کشور بررسی و تایید شده است، اما این نکته که آیا روند تغییر اقلیم و گرمایش جهانی تا چد حد و با چه شدتی نواحی مختلف کشور را تحت تاثیر قرار می دهد و این روند در آینده چگونه خواهد بود، از نکاتی است که نیاز به تحقیقات گسترده و عمیقی دارد. در این مقاله سریهای زمانی درجه حرارت فصلی ایستگاه مشهد که از معدود ایستگاه های با داده های دراز مدت اقلیمی است مورد مطالعه قرار گرفته است. به همین منظور داده های ناهنجاری های میانگین درجه حرارت نیمکره شمالی، کره زمین، نیمکره شمالی، عرض 0 تا 30 درجه و عرض 30 تا 60 درجه شمالی از سال 1860 تا 2002 استخراج و در قالب های قابل مقایسه با مشهد بررسی شده است. در ابتدا آمارهای توصیفی اساسی سری های زمانی بر اساس مولفه های اولیه و ثانویه داده ها استخراج گردیده است، سپس روند حاکم بر سریهای زمانی با استفاده از سه مدل خطی، درجه دوم و رشد نمایی مورد تحلیل و مقابیه گردیده و رابطه بین سری های زمانی دمای فصلی منطقه و نوسانات دمایی کره زمین، نیمکره شمالی، عرض 0 تا 30 درجه و عرض 30 تا 60 درجه شمالی مشخص شده است. با توجه به همبستگی نسبتا قوی و معنی دار داده ها با اطلاعات ایستگاه مشهد نهایتا با استفاده از مدلهای پیش بینی دما تا سال 2100 انجام شده و شاخص روند محاسبه شده است. پیش بینی درجه حرارت گره زمین تا سال 2100 بر اساس 7 سناریوی IPCC و 25 مدل موسسات بین المللی با پردازش های آماری از لحاظ ناهنجاری دمای پیش بینی شده و ضریب روند با دمای سالانه مشهد مقایسه شده اند. نتایج استفاده از مدل روند نمایی در پیش بینی دمای قرن 21 مشهد با برخی از سناریویها و مدلهای خوشبینانه IPCC و دیگر موسسات جهانی مطابقت دارد. همچنین اثرات گرمایش جهانی (Global Warmming) بر دمای منطقه بامقایسه نمونه داده ها طی دهه ها ی متفاوت قرن بیستم ارزیابی شده است. نتایج نشان دهنده تفاوت معنی دار درجه حرارت طی مقاطع مختلف زمانی نسبت به میانگین و افزایش دمای مشهد طی دهه آخر قرن بیستم می باشد.

گرمایش جهانی ، شاخص روند ، تغییر اقلیم ، سناریوهای انتشار گازهای گلخانه ای ، هیات بین الدول تغییر اقلیم