مهدی صفاری - دانشجوی کارشناسی استخراج معدن، دانشکده مهندسی دانشگاه کاشان
محمدرضا مزدیان فرد - عضو هیات علمی گروه مهندسی شیمی، دانشکده مهندسی دانشگاه کاشان

کیفیت آب شهری برای ساکنین، به ویژه در کشورهای توسعه یافته از اهمیت خاصی برخوردار است و جزء شاخص های رفاه و بهداشت اجتماعی در زندگی شهرنشینی امروز در جهان مطرح است. توسعه صنعتی سریع و در نتیجه افزایش حجم فاضلابها و پسابهای معدنی موجب افزایش مداوم غلظت ناخالصی‌ها در منابع آبی شده است. افزایش مداوم این ناخالصی‌ها در گونه و مقدار اجزاء خطرناک موجود در دریاچه‌ها و رودخانه‌ها و همچنین گاهی اوقات در ذخایر آب زیرزمینی موجب شده است که امکانات متداول برای خالص‌سازی آب در سطح استانداردهای قابل قبول کارایی نداشته و تکنولوژی‌های مؤثرتری مورد نیاز است، کربن فعال نقش عمده ای در این زمینه می‌تواند بازی کند. در بسیاری از واحدهای صنعتی و معدنی که در آنها پسابهای مضر وجود دارد، کربن فعال به طور موفقیت آمیزی برای از میان برداشتن موادی که مزه و بوی نامطلوب و همچنین مواد مضری چون رنگها، هیدروکربونهای آروماتیک، استرها، حشره‌کش‌ها و یون‌های فلزی سنگین از آب به کار برده می شود. در این مقاله عوامل مؤثر در تولید کربن فعال مناسب برای تصفیه پسابهای معدنی و فاضلاب شهری بررسی می شود. با توجه به پتانسیل بالای کشور به منظور تولید کربن فعال از نظر وجود مواد اولیه ارزان و از سوی دیگر نیاز فراوان کشور به کربن فعال در صنایع مختلف و واردات گسترده این ماده و با توجه به عدم تولید آن به صورت مرغوب در داخل کشور تولید کربن فعال با خواص جنبی مناسب از اهمیت بالایی برخوردار شده است. در تولید کربن فعال اثر هر یک از عوامل فرایند نظیر نوع ماده اولیه، عامل فعال‌ساز شیمیایی، غلظت مواد، دمای محیط واکنش، مدت زمان کربونیزاسیون، مدت فعال‌سازی و اندازه ذرات مواد اولیه بر خواص جنبی کربن فعال مورد بررسی قرار گرفت و شرایط بهینه‌ای تعیین گردیده است. به منظور افزایش سطح ویژه کربن با ایجاد خلل و فرج میکرونی باری جنب گازها می توان عملیات فعال سازی به روش شیمیایی را با فعال سازی فیزیکی در مرحله دوّم ادامه داد. در انجام این فرآیند وضعیت فیزیکی و پارامترهای داخلی دستگاه‌های خردکن، کوره ها، خشک‌کن‌ها، مخازن مخلوط مواد بسیار مهم هستند. با توجه به نیاز صنایع شیمیایی، کارخانه‌های فرآوری مواد معدنی، صنایع مواد غذایی، مراکز تحقیقاتی و تصفیه خانه‌ها به کربن فعال و وجود مواد اولیه ارزان تولید این ماده در کشور می تواند افزوده بسیار بالایی به همراه داشته باشد.

کربن فعال، تصفیه پسابها، فعال سازی شیمیایی و فیزیکی