سمیه محرمی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه خاکشناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان
محسن جلالی - دانشیار گروه خاکشناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان

آلودگی خا کها و محیط آبی با فلزات سنگین یک مشکل جدی و در حال گسترش است. ورود عناصر سنگین از طریق فعالیتهای انسانی باعث آلودگی بسیاری از خا کها شده بطوریکه شدت آلودگی در این خا کها یا بیش از حد طبیعی است و یا به زودی به آن حد خواهد رسید ( ۴). بررسی اشکال مختلف عناصر سنگین در خاک و تغییرات آن م یتواند ما را در شناخت وضعیت این عناصر در خاک و نهایتًا برنام هریزی صحیح برای کاهش مقدار جذب آنها به وسیله گیاه و آلودگی زنجیره غذایی انسان و حیوان و همچنین کاهش انتقال آنها به منابع آبی یار ی رساند ( ۱). حرکت عناصر به اشکال فیزیکو شیمیایی آنها در بین اجزای خاک مربوط م یشود. فلزات در اشکال شیمیایی مختلف، تحرک و قابلیت دسترسی متفاوت دارند. شومن ( ۱۹۸۵ ) با ارائه یک روش عصاره گیری مرحل های، عناصر سنگین خاک را در اشکال تبادلی، پیوند شده با مواد آلی، پیون د شده با اکسید منگنز، پیوند شده با اکسیدهای آهن ب یشکل و بلوری تعیین کرد ( ۸). تسای ( ۱۹۹۸ ) عناصر سنگین خاک را به شش جزء تبادلی، کربنات، اکسید منگنز، اکسید آهن، آلی و باقیمانده تقسیم کرد ( ۱۰ ). شومن ( ۱۹۹۸ ) بیان کرد اشکال محلول و تبادلی بیشترین حرکت را در خاک داشتند ( ۹). با توجه به ماهیت شدیدًا آهکی خا کهای ایران انتظار م یرود به دنبال ورود فلزات به خاک، به سرعت از میزان قابل استفاده بودن آنها کاسته شده و با گذشت زمان شکلهای محلول به شکلهایی با حلالیت کمتر تبدیل شوند ( ۲). از آنجایکه تاکنون اثر کاتیو نها بر روی جزءبندی عناصر سنگین بررسی نشده است، این تحقیق با هدف بررسی اثر کاتیو نهای Ca، NH4، Na، K بر توزیع گونه های عناصر سنگین در خا کهای آلوده صورت گرفت.