ناصر خالق پناه - کارشناس ارشد خاکشناسی
مهدی شرفا - استادیار گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه تهران

یکی از مهمترین مسائل در قرن حاضر مسئله تغذیه بوده وبا توجه به افزایش روز افزون جمعیت نیاز به افزایش مواد غذایی امری ضروری به نظر می رسد. از طرفی سطح وسیعی از زمینهای موجود در سراسر دنیا را خاکهای شور و سدیمی تشکیل می دهند که بخاطر محدودیت شوری وسدیمی بودن رها شدن و به زمینهای بایر تبدیل گردیده یا به محلی برای تخلیه زباله تبدیل شده اند. گزارشات نشان می دهد که در کشور ما حدود 20 میلیون هکتار از اراضی مستعد کشاورزی به درجات مختلف متاثر از املاح محلول می باشد در حال حاضر یک سری از این خاکها هم از لخاظ افزایش سطح زیر کشت و هم از لحاظ آلودگی خاک و آب و محیط زیست مورد توجه خاص قرار گرفته است. جهت تحقق این اهداف، احساس نیاز به تعیین خصوصیات هیدرولیکی خاک از جمله منحنی رطوبتی و هدایت هیدرولیکی آن می شود. این احساس نیاز از لحاظ آلودگی خاک و آب به تعیین خصوصیات هیدرولیکی خاک از جمله منحنی رطوبتی و هدایت هیدرولیکی آن می شود. این احساس نیاز از لحاظ آلودگی خاک و آب به سبب تخلیه زباله در این مناطق جهت کنترل و بررسی حرکت مواد آلاینده که شامل انواع فلزات سنگین نیز می شود تشدید می گردد. بنابراین با تغیین خصوصیات هیدرولیکی اینگونه خاکها می توان با آگاهی و شناخت بیشتر اقدام به عملیات اصلاحی ویا مدیریتی ویژه آنها نمود. اطلاعات مربوط به خصوصیات هیدرولیکی خاک در اغلب کشورها وجود ندارد. نمونه برداری مستقیم همراه با اندازه گیریهای مستقیم آزمایشگاهی یا صحرایی معمولا بسیار پر هزینه و وقت گیر بوده و نتیجتا برای کاربریهای مختلف بدون استفاده اسد (5) از این رو، تلاشهای زیادی صورت گرفته تا روابط ممکن بین منحنی رطوبتی و هدایت هیدرولیکی باخصوصیات دیگر خاک مثل توزیع اندازه ذرات، ماده آلی و وزن مخصوص ظاهری که در اکثر مطالعات خاکشناسی اندازه گیری شده و تعیین آنها ساده میباشد را مشخص کرده و خصوصیات هیدرولیکی را بوسیله این خصوصیات زودیافت تخمین بزنند. (5) این راهکار به عنوان توابع انتقالی خاک (PTFs) شناخته شده که توسط بوما (1989) عرضه شده است. در این تحقیق دو دسته تابع انتقالی به دست آمدند: یک دسته توابع انتقالی نقطه ای که مقدار رطوبت خاک را در پتانسیلهای معین برآورد کرده و دسته دیگر توابع انتقالی پارامتریک که پارامترهای معدله وامن گنوختن را پیش بیتنی می کنند. لازم به ذکر است که منحنی رطولتی خاک رابطه ای بین رطوبت حجمی و پتانسیل ماتریک بوده و لذا شوری و یا به عبارتی پتانسیل اسمزی نمی تواند بر روی آن تاثیر داشته باشد. اما رویز و همکاران (2005) در خاکهای قابل انبساط و انقباض با SARهای متفاوت و لیما و همکاران (1990) در خاکهایی با شوریهای مختلف و SARهای متفاوت نشان داده اند که این دو پارامتر تاثیر غیر مستقیم (از طریق تغییر در اندازه منافع) بر روی منحنی رطوبتی دارند. دراین تحقیق نیز از دو پارامتر EC و SAR به عنوان متغیرهای مستقل برآورد کننده در توابع استفاده گردید. یکی از مهمترین مسائل در قرن حاضر مسئله تغذیه بوده وبا توجه به افزایش روز افزون جمعیت نیاز به افزایش مواد غذایی امری ضروری به نظر می رسد. از طرفی سطح وسیعی از زمینهای موجود در سراسر دنیا را خاکهای شور و سدیمی تشکیل می دهند که بخاطر محدودیت شوری وسدیمی بودن رها شدن و به زمینهای بایر تبدیل گردیده یا به محلی برای تخلیه زباله تبدیل شده اند. گزارشات نشان می دهد که در کشور ما حدود 20 میلیون هکتار از اراضی مستعد کشاورزی به درجات مختلف متاثر از املاح محلول می باشد در حال حاضر یک سری از این خاکها هم از لخاظ افزایش سطح زیر کشت و هم از لحاظ آلودگی خاک و آب و محیط زیست مورد توجه خاص قرار گرفته است. جهت تحقق این اهداف، احساس نیاز به تعیین خصوصیات هیدرولیکی خاک از جمله منحنی رطوبتی و هدایت هیدرولیکی آن می شود. این احساس نیاز از لحاظ آلودگی خاک و آب به تعیین خصوصیات هیدرولیکی خاک از جمله منحنی رطوبتی و هدایت هیدرولیکی آن می شود. این احساس نیاز از لحاظ آلودگی خاک و آب به سبب تخلیه زباله در این مناطق جهت کنترل و بررسی حرکت مواد آلاینده که شامل انواع فلزات سنگین نیز می شود تشدید می گردد. بنابراین با تغیین خصوصیات هیدرولیکی اینگونه خاکها می توان با آگاهی و شناخت بیشتر اقدام به عملیات اصلاحی ویا مدیریتی ویژه آنها نمود. اطلاعات مربوط به خصوصیات هیدرولیکی خاک در اغلب کشورها وجود ندارد. نمونه برداری مستقیم همراه با اندازه گیریهای مستقیم آزمایشگاهی یا صحرایی معمولا بسیار پر هزینه و وقت گیر بوده و نتیجتا برای کاربریهای مختلف بدون استفاده اسد (5) از این رو، تلاشهای زیادی صورت گرفته تا روابط ممکن بین منحنی رطوبتی و هدایت هیدرولیکی باخصوصیات دیگر خاک مثل توزیع اندازه ذرات، ماده آلی و وزن مخصوص ظاهری که در اکثر مطالعات خاکشناسی اندازه گیری شده و تعیین آنها ساده میباشد را مشخص کرده و خصوصیات هیدرولیکی را بوسیله این خصوصیات زودیافت تخمین بزنند. (5) این راهکار به عنوان توابع انتقالی خاک (PTFs) شناخته شده که توسط بوما (1989) عرضه شده است. در این تحقیق دو دسته تابع انتقالی به دست آمدند: یک دسته توابع انتقالی نقطه ای که مقدار رطوبت خاک را در پتانسیلهای معین برآورد کرده و دسته دیگر توابع انتقالی پارامتریک که پارامترهای معدله وامن گنوختن را پیش بیتنی می کنند. لازم به ذکر است که منحنی رطولتی خاک رابطه ای بین رطوبت حجمی و پتانسیل ماتریک بوده و لذا شوری و یا به عبارتی پتانسیل اسمزی نمی تواند بر روی آن تاثیر داشته باشد. اما رویز و همکاران (2005) در خاکهای قابل انبساط و انقباض با SARهای متفاوت و لیما و همکاران (1990) در خاکهایی با شوریهای مختلف و SARهای متفاوت نشان داده اند که این دو پارامتر تاثیر غیر مستقیم (از طریق تغییر در اندازه منافع) بر روی منحنی رطوبتی دارند. دراین تحقیق نیز از دو پارامتر EC و SAR به عنوان متغیرهای مستقل برآورد کننده در توابع استفاده گردید.