زهرا وارسته - کارشناس ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا، همدان
محسن جلالی - دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا، همدان

خاک به عنوان یکی از پایه های اکوسیستم، دریافت کننده پس مانده های صنعتی و کشاورزی است. این مواد با ورود به خاک، جزئی از چرخه زندگی خواهند شد، که خود به شکل های گوناگون زندگی انسان را تحت تأثیر قرار خواهند داد ( ۴). از گروه عواملی که در اکوسیستم مشکل ساز است، فلزهای سنگین می باشند که به دلیل غیرقابل جذب بودن و داشتن اثرهای فیزیولوژیکی در غلظت پایین بر فعالیت جانداران، دارای اهمیت ویژه ای هستند. بهره گیری از فلزهای سنگین در صنعت و نیاز به برخی از آنها درفعالیت های فیزیولوژیکی گیاهان و جانداران و همچنین داشتن تأثیر مستقیم بر سلامت بشر، تولیدات کشاورزی و آلودگی محیط، جنبه های گوناگونی است که این عناصر را مورد توجه ویژه قرار داده است ( ۳) تجمع عناصر سنگین در خاک، بویژه در زمین های کشاورزی، امری تدریجی بوده و غلظت عناصر سنگین می تواند به سطحی برسد که امنیت غذایی بشر را تهدید نماید. سالانه هزاران تن از این عناصر که ناشی از فعالیت های شهری، صنعتی و کشاورزی است،وارد خاک می شود. مطالعه محققان نشان می دهد که تشدید فعالیت های صنعتی در کشور از یک سو و عدم رعایت مسائل و استانداردهای زیست محیطی از طرف برخی از صاحبان صنایع از سوی دیگر موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم ساخته است ( ۱). در استان همدان سالانه حجم زیادی از پساب های جامد و مایع با منشاء صنعتی یا خانگی در سطح خاکها بویژه خاک های کشاورزی تخلیه می شوند. عمومًا این پساب ها دارای عناصر سنگین هستند که تخلیه حجم زیادی از این پساب ها سبب انباشتگی این عناصر در خاک شده که در این صورت جذب گیاه شده و از این راه وارد زنجیره غذایی انسان می گردند و یا در صورت تحرک، از نیمرخ خاک حرکت کرده، وارد آب های زیرزمینی شده و سبب آلودگی این منابع نیز می گردند. اهداف این تحقیق عبارتند از: 1-تعیین غلظت عناصر روی، کادمیم، نیکل، مس و سرب در تعدادی از خاک های آلوده استان همدان - جزبندی عناصر سنگین در این خاک ها با استفاده از روش عصاره گیری مرحله ای