صغری اسماعیلی فرد - موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
جمشید حسن زاده - موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
عباسعلی علی اکبر بیدختی - موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران

شارش گرما (q‏) ، نماینده مقدار انرژی گرمایی است که از راه رسانش از زمین خارج می شود. این کمیت فیزیکی رابطأ فوریه (q=-k dT/dZ‏) تابع دو پارامتر ضریب رسانایی گرمایی سنگها (k‏) و گرادیان زمین گرمایی (dT/dZ‏) است. موضوع این تحقیق، محاسبه dT/dZ ‏برای پهنه های مختلف زمین ساختی ایران، بر اساس داده های دماسنجی درون چاههای نفت و گاز مربوط به شرکت ملی نفت ایران است و بیش از 100 ‏چاه در پهنه های زمین ساختی زاگرس چین خورده، کپه داغ، البرز (دشت ساحلی دریای خزر) و ایران مرکزی مورد مطالعه قرار گرفته اند. برای انجام این محاسبه، داده های دما بر حسب عمق مربوطه را روی نمودار T-Z ‏برده و خطی که بهترین برازش با داده ها دارد رسم می شود. ضریب زاویه این خط، نماینده گرادیان زمین گرمایی است. تصحیحهای متنوعی در محاسبه دخالت داده می شود که عمده ترین آنها عبارت است از: انحراف چاه از راستای قائم، توپوگرافی محل، گردش آبهای زیرزمینی، تغییر آب و هوا، مدت زمان جریان گل حفاری و زمان اندازه گیری دما. باتوجه به اطلاعات موجود، برخی از تصحیحها انجام شده است. ‏نتایج بدست آ مده در جدول 1 خاکی از تغییرهای قابل ملاحظه در گرادیان زمین گرمایی مربوط به پهنه های مختلف زمین ساختی ایران است. در این مقاله، اهمیت این تغییرات در نعبیر و تفسیرهای ژئوفیزیکی و زمین شناختی مورد توجه قرار گرفته است و در اینجا اختلاف بین زاگرس و کپه داغ از لحاظ گرادیان زمین گرمایی بررسی می شود