محمدحسن کریم پور - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد
خسرو ابراهیمی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد
سیداحمد مظاهری - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد
سیدسعید محمدی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند

معادن بنتونیت چاه کشمیر، گریمنج و کرغند در محدوده چهارگوش قاین در جنوب استان خراسان واقع می باشند. در تمام این معادن، بنتونیت توسط رسوبات نئوژن پوشیده شده است. هدف از این پژوهش بررسی شرایط تشکیل ، ترکیب کانی شناسی و شیمیایی و مصارف صنعتی بنتونیتهای معادن مذکور می باشد. بر اساس مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی بعمل آمده، مشخص گردید که در معدن چاه کشمیر، سنگ در برگیرنده ماده معدنی ، داسیت، آندزیت، بازالت و نیز آذر آواریها از قبیل توف، برش و ایگنمبریت می باشد. در معادن گریمنج و کرغند ماده معدنی بنتونیت درون کنگلومرای نئوژن قرار گرفته است. بررسیها نشان داد که در تمامی معددن مورد مطالعه قرار گرفتن توفها در محیط دریاچه ای کم عمق باعث تشکیل بنتونیت گردیده است و عامل اصلی تشکیل بنتونیت منطقه، فعالیتهای آتشفشانی ائوسن و بعد از آن می باشد. بررسیهای ژئوشیمیایی و کانی شناسی نشان می دهد که بنتونیت چاه کشمیر از نوع سدیم دار و بنتونیت کرغند از نوع کسیل دار و بنتونیت گریمنج از نوع کلسیم – سدیم دار می باشد. نتایج تستهای صنعتی نیز نشان می دهد که تنها بنتونیت کرغند در واحدهای ریخته گری و حفاری قابل استفاده است. در حالیکه بقیه بنتونیتها جهت استفاده در صنایع ریخته گری و حفاری نیازمند فرآوری هستند.