هاشم باقری - دانشجوی دکترای زمین شناسی اقتصادی دانشگاه شیراز
فرید مر - بخش علوم زمین، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز
الکساندر ا رومانکو - آکادمی علوم روسیه

مطالعات مفصل کانی شناختی – زمین شیمیائی و زمین فیزیکی انجام شده، در محدوده معدنی تالمسی حاکی از رخداد دو مرحله ای کاملاً مجزای کانی سازی است. در مرحله اول کانی سازی سولفیدی مس به صورت رگه ای – رگچه ای و استوک ورکک و در ارتباط با آتشفشانی شوشونیتی ائوسن صورت گرفته و در مرحله دوم و با فاصله زمانی نسبتا زیاد کانی سازی نیکل، کبالت و اورانیم نیز در همان محل کانی سازی مرحله اول به وقوع پیوسته است. یکی از دلایل اصلی این کانی سازی در منطقه جایگاه تکتونوماگمائی خاص آن است که در مرحله اول به شکل گیری کانسارهای مس نوع آتشفشان زاد در ارتباط با گسل پر شیب تالمسی منجر گردیده و سپس در مراحل بعدی فعالیت گسل درونه گسل تالمسی که یکی از انشعابات درونه محسوب می گردد. نیز فعال شده و بویژه بدلیل شیب زیاد و ناچیز بودن فشار ستون سنگ پوشاننده آن و نیز خردشدگی سنگهای آتشفشانی واقع بر سطح آن، آن را به مجرائی مناسب برای عبور سیالات کانه زا تبدیل نموده است. شواهد نشان می دهد که اورانیم در این کانسار بصورت کمپلکسهای اورانیل کربنات حمل گردیده است و کانی سازی سولفیدی فاز اول بعنوان سدی کاهشی برای شکستن این کپلکسها که عمدتا در شرائط اکسایشی پایدارند، عمل نموده و منجر به نهشت اورانیم بصورت ترکیبات U+4 در این کانسار گردیده است. علاوه بر این همراهی اورانیم با نیکل و کبالت نه تنها دراین کانسار بلکه در اغلب ذخایر مشابه عمومیت دارد، بطوریکه گاهی اورامیم در کانسارهای نیکل و کبالت مانندکانسار کبالت گوگاندای کانادا محصول فرعی است، و گاه نیکل در ذخائر اورانیوم نوع دگرشیبی مانند ناحیه ساسکاچوان کانادا بعنوان محصول فرعی اورانیم را همراهی می کند، و با توجه به اینکه باطله های اصلی در تمام این ذخائر کانییهای کربناته مانند دولومیت + کلسیت + سیدریت هستند و اینکه مطالعات نشان می دهد محلولهای کربناته طی فرایند لیستونیتی شدن سنگهای اولترابایک باعث رها شدن نیکل و کبالت و تحرک این عناصر میگردنند و نیز با توجه به نقش کمپلکسهای اورانیل کربنات در انتقال اورانیوم به مناطق کانیسازی، ارتباط محلولهای کربناته و همراهی عناصر نیکل و کبالت با اورانیوم در این ذخایر امری منطقی به نظر می رسد و حاکی از ساز و کار مشترک حمل و نقل یا تمرکز عناصر اورانیوم با نیکل و کبالت در این ذخایر است.