مریم شیبی - گروه زمین شناسی دانشکده علوم دانشگاه تهران
داریوش اسماعیلی - گروه زمین شناسی دانشکده علوم دانشگاه تهران

توده نفوذی و اسکارن آهن پنج کوه در جنوب شرق دامغان واقع است. تزریق توده نفوذی با ترکیب غالب دیوریت – مونزونیت در بخش مرکز و جنوب محدوده مزبور به درون یک توالی رسوبی – آتشفشانی سبب اسکارن زایی و بوجود آمدن کانسار آهن پنج کوه شده است. شواهد صحرایی، نمونه برداری سیستماتیک و مطالعه مقاطع نازک، نازک – صیقلی و صیقلی نشان دهنده یک منطقه بندی دگر سانی از درون توده نفودی به حاشیه آن و محدودیه کانه زایی می باشد، به طوری که این توده نفوذی به ترتیب بوسیله مجموعه کانی شناسی اسکاپولیت – آلبیت در داخل و حاشیه توده (اسکاپولیت اسکارن) و کانه زایی منیتیت همراه با اپیدوت، ترمولیت – اکتیولیت (اپیدوت اسکارن) جانشین و در بر گرفته شده است. وجود آینه های گسل فراوان، درزه ها و شکستگی ها و نمونه های دارای جلای صابوتی و جهت یافتگی خاص در محدوده کانسار، شواهدی از زون برشی در این ناحیه بوده که احتمالا نقش مهمی در اسکارن زایی ایفا نموده اند. در ناحیه مزبور، فرایند اسکاپولیتی و آلبیتی شدن و به مقدار کمتر کربناتی شدن مشاهده می شود که با تشکیل کانستار در این ناحیه بی ارتباط نبوده و چنین بهنظر می رسد که نهشته های تبخیری موجود در توالی رسوبی – آتشفشانی و فرایندهای متاسوماتیکی نقش مهمی در را در نهشته آهن منطقه داشته و بخش عمده ای از سدیم و کلر مورد ناز تشکیل اسکاپولیت از این توالی تامین شده است.